Мен бу ердаги аҳволни видеога олиб, Instagram’имда сторисларга ҳам қўйдим. Бугун (суҳбат 8 февраль куни бўлган — таҳр.) Гулистон шаҳар ҳокими маҳалламизга келган, «тўғрилаб берамиз», деб ваъда бериб кетди. Кўрамиз, нима бўларкин. Кўчамиз охирги марта қачон асфальтланганини ҳам эслолмайман.

Айни вақтда Тошкентда яшаяпман, бу ерларга кам келаман. Шу ерда туғилиб-ўсиб, ҳозир асосан бошқа жойда яшаётган одамни бу ерга қайтган вақти нима хурсанд қилиши мумкин? Хотиралар, албатта.

Аслида бу жойлар қўшничилиги, одамлари билан қадрли эди. Масалан, Янги йил арафаси қўшнилардан бири кўчанинг ўртасига байрам арчаси ўрнатарди, ҳамма чиқиб, байрам қиларди. Ўзига хос аҳиллик, бирлик бор эди, ҳамма бир-бирига яқин эди. Эски даврларга хос маҳалла муҳити бўларди-да.

Ҳозир эса бу ерларда одам қолмаяпти… Мана, уйларга қарасангиз ҳам қаровсиздек, ҳеч ким яшамайдигандек, орасида сотилаётганлари ҳам бор. Аслида уларда одам яшайди. Лекин деворлари бирпасда шўралаб, занг босиб кетади. Чунки бу жойлар илгари ботқоқ бўлган — Мирзачўлнинг ботқоқлари. Ерости сувлари яқин, бир метр кавласангиз, сув чиқиб келади.

Ёшлар кетяпти, чунки бу ерда иш йўқ, тузукроқ бизнес бошлаш ҳам қийин. Бирор иш бошласангиз, дарров халал берадиганлар чиқиб қолади, камида, ижарачи ижара ҳақини ошириб, ишингизни тортиб олиб, ўзи давом эттиргиси келиб қолади. Осон пул топишга қизиқадиганлар ҳам кўп — шунга яраша ёмон ишлар ҳам кам эмас. Одамлар бу ерда истиқбол кўрмаётгани учун ҳам бошқа жойларга кетяпти…

Дўкондор Шуҳрат ака бизга ишона бошлаши учун беш дақиқалар етарли бўлди — энди у фотосуратчимиз Евгений Сорочинга топшириқ бера бошлади: «Мана шу мусорни ҳам суратга тушир, ука!»; бунгача Евгений ундан Конста айтган ўша 25 сўмлик музқаймоқдан ҳозир ҳам борми-йўқлигини сўраганди.

Дўконча қаршисида эътиборталаб бир боғча бор. Лекин бу Констанинг боғчаси эмас, у дўконча орқасидаги 5-мактабгача таълим ташкилотига қатнаган (ҳа, бир жойда иккита боғча ёнма-ён, Конста айтганидек, «маҳалла учун жуда қулай»). Бу боғча яқинда таъмирдан чиққан, аниқроғи, таъмирлашнинг охирги босқичи давом этяпти. Ва бунда Констанинг ҳам ҳиссаси бор.

«Бу — менинг биринчи боғчам. Сал аввалроқ бу боғчадаги аҳволни зўр кўрсатиб берадиган видеошарҳ тайёрлаб, интернетга чиқаргандик. Аҳвол жуда даҳшатли эди — худди қўрқинчли фильмлардагидек. Полларида чидаб бўлмас катта тешиклари бор, авария ҳолатидаги бир бино эди. Биз ҳаммасини видеога олиб, бироз „хейтерлик“ қилдик ва шу тариқа масъуллар эътиборини бу муаммога қаратмоқчи бўлдик», — дейди Конста.

Биз боғча олдида суратга олаётганимизда, ичкаридан бир-икки киши: «Нима гап ўзи, нимани расмга оляпсизлар, қаерда чиқарасизлар?», деб хавотирланиб чиқиб келди; буёқдан эса дўкондор Шуҳрат ака: «Ичкарига кир, сенинг шарофатинг билан қандай ўзгаришлар бўлганини кўр», деб бостириб келди, «Бу ердаги ўзгаришлар олдида Тошкентинг чикора!», деб ҳам қўшиб қўйди.

Боғча ҳовлисига кирдик. Камера, диктофон — бундай ваҳимани кўрган устабошилардан бири Констадан кимлигини сўради. У шу куни, эҳтимол, Гулистонда бизнинг гувоҳлигимизда Констани танимаган ягона инсон бўлса керак. Бу боғча таъмирланиши учун кўпчилик ҳаракат қилган, Конста эса устабошига бу жараёндаги ўзининг камтарона хизмати ҳақида гапириб берди.

Бу орада боғча қоровули ҳам етиб келди, сўрамай ичкарига кирмаслик, расмга олмаслик кераклиги ҳақида ваъз ўқиди; устабошининг «шу маҳалладанман деяпти-ку, танимайсизми?», деган саволига қоровулнинг жавобини биз боғчадан чиқаётганимизда эшитдик: «Ҳа-а, танийман, блогер-ку».

Шариф Абдуллаев ҳақиқатан ҳам ўз маҳалласи учун унинг муаммоларини кўтариб чиқувчи бир минбардек бўлиб қолган. Сиз бу муаммо ва камчиликлар ҳақида нафақат унинг қўшиқларида эшитасиз, балки Instagram саҳифасида ҳам кўришингиз мумкин. Бу муаммолар барҳам топишида ҳамма ундан умидвордек кўринди — «Гулистоннинг энг яхши қаҳвахонаси»да ўтирганимизда ҳам, светофорнинг қизил чироғида турганимизда ҳам одамлар ундан «йўл таъмирланарканми, ҳоким нима дебди?», деб сўради. Ҳар қалай, «ижодинг қалай, янги қўшиғинг қачон чиқади?», деган одамни учратмадик.

«Қисман ёрдамим тегаётгандир, балки. Лекин маҳаллада мендан кўра фойдалироқ одамлар бор, масалан, Мастура опа», деб камтарлик қилди Конста.

Сўғдиёна кўчасидан чиқиб, Беруний тор кўчасига бурилганимизда, Конста уни таърифлаб кетди: «Менинг Гулистоним» қўшиғида айтилган Асфальт-кўча — шу. Маҳалламизда ҳали бирор кўча асфальт қилинмаган вақтда кўча бошидаги бир бой уни асфальтлатган. Бунга ҳам бирор 10−15 йилча бўлиб қолди.

Сув ўтказамиз деб, бу ерни ҳам расво қилишди". Лекин бу «расвогарчилик»нинг ҳам бир ҳикмати бор — Асфальт-кўча теп-текислигида бу ерда машиналар жуда тез юрарди. Ҳозир яхши — йўл расво қилингач, ҳаракат сокинлашиб қолган.

Унинг сўзларига кўра, тез орада таъмирлаб берилиши ваъда қилинаётган кўчаларга аҳоли махсус дўнгалаклар («ётиқ полициячи»лар) ўрнатиб берилишини ҳам сўраяпти. «Чунки бу ерда одамлар машинани тез ҳайдайди», — дея эслатди рэпер.

Констани бояги дўконча олдида ҳам ҳамма таниётганди, бу ерда ҳам ўтган-кетган машина сигнал чалади, ичидаги йўловчилар қўли билан «салют» қилади, бошқалари эса йўлнинг нариги тарафида туриб олиб, ҳол-аҳвол сўрайди. Ўзининг маҳалласи бўлгани учун ҳамма таниса керак-да десак, йўқ, шаҳарда ҳам шундай манзара — футбол ўйнаб юрган болакайлар келиб суратга тушади, қизлар кулиб қарайди, тенгдошлар ё каттароқлар ҳайрон бўлиб қолади — «ўзими ё бошқами», деб.

Энг қизиғи қаҳвахонадан чиққанимизда бўлди: бир лўли бола келиб, ундан, ҳа, айнан Констадан садақа сўради (лекин у ёнида ҳеч ҳам нақд пул олиб юрмас экан). «Нақд пул олиб юрмайман», деганди, болакай тушунмай, ҳайратланганча унга қараб: «Сиз қўшиқ айтасиз-ку?!», деди. Биз мана шундан кейин тан бердик — Конста айни дамда Гулистоннинг энг таниқли санъаткори. У шунчалик машҳурки, унинг суратлари ва шеърларини Гулистондаги «дом»ларнинг деворларига ҳам чизиб-ёзиб кетишади.

«Болалигимда ҳам мени — бутун Гулистон бўлмаса-да, маҳалламиздаги, ўзимиз ишлаган бозор доирасида — кўпчилик биларди. У вақтларда мени Шариф деб таниган бўлишса, ҳозир Конста деб билишади. Масалан, мен масжид ёнидаги бузилиб кетган бозорда 6-синфлигимда ўрик шарбати сотганман — ўшандаёқ машҳур эдим. Мен тайёрлаган шарбат табиий ва қиммат эди — мен сахарин ишлатмасдим, энг ширин ўрикдан, новвот қўшиб тайёрлардим. Бошқалар косасини 200 сўмдан сотган вақти мен стаканини 300 сўмдан сотардим. Лекин масжидга келаётган отахонлар айнан мен тайёрлаган шарбатни ичиб, намозга кириб кетарди. Бунақа шарбат бошқа ҳеч кимда йўқ эди, ҳозир ҳам ҳеч ким қилмаяпти», — деди у.

Бу бозордаги ишбилармонлик ортидан қўлга киритилган машҳурликка бир мисол. Кейинчалик у компьютер ўйинлари орқали ҳам Гулистонда унча-мунча ном чиқарган.

«Мен ашаддий ўйинчиман. Эскитдан ўйнайман. Дарслардан қочиб, компьютер ўйнагани борардим. Red Alert’дан бошлаб, Generals, WarCraft’лардан ўтиб, Dota’да ҳам тўхтамаганларданман. Кейинроқ Lineage’га ўтдим. Даҳшат ўйин эди бу. Бу ўйин ичида яшардик. Шу ўйин ортидан компьютер ўйинларига қизиқувчилар ҳамжамиятида танилган болалар бор эди, ўша вақтда мен ҳам шу ўйин сабабли ўйинчилар орасида таниқли эдим», — деб эслайди Конста.

Унинг бу ўйиндаги никнейми (тахаллуси) «Эшон» бўлган. Аниқроғи, «Эшон-2».

«Бизда иккита Абдуллаев бор эди, бири мен, иккинчиси Худоёр Абдуллаев. У ўзини Эшон дерди. Шунинг учун болалар уни Эшон-1, мени эса Эшон-2 деб ҳазиллашиб чақиришарди. Ўйин ичида қаҳрамон ясаётганимда, бир ҳазилкаш ўртоғим «никнеймини мен қўяй» деб, «Эшон-2″ деб ёзиб қўйган. Шу билан қолиб кетди. Анча вақтгача тахаллусим шундай бўлган. Ҳамма Эшон дерди, ўзим ҳам ўрганиб қолгандим. Биринчи қўшиғимни ёзганимда ҳам тахаллусим шунга ўхшашроқ эди. Лекин ижодни бу тахаллус билан давом эттирмадим. Чунки бунда мен билан боғлиқлик йўқ. У болалик ҳазили сифатида зўр, лекин бир умрга татийдиган эмас. Камига шунчаки Эшон эмас, Эшон-2 — шунақаям бўладими», — дея кулади ўзи.

Лекин машҳурликнинг ҳам ўзига яраша қусурлари бор.

Масжид олди — бизнинг ёшлигимиз ўтган жой. Бу ерда пиёдалар кўприги бўларди (2015 йилдан кейин бузиб ташланган — таҳр.), йўл бўйидаги бозорда ўйнаб юрардик (2017 йилда тўлиқ бузиб ташланган — таҳр.), бозорнинг иш вақти тугагач, ёнидаги ётоқхона майдонида футбол ўйнардик. Масжиднинг улкан автотураргоҳи ўрни ҳам бозорнинг бир қисми эди, қолган ярмида кимларнингдир уйлари бор эди. Бу жой билан боғлиқ хотиралар кўп. Бутун болалигим шу ерда ўтган.

Бозорни бузиб, ўрнига қилган ғоялари иш бермади. Энг ёмон нарса — бозор ва мозорни бузиш, дейишади. Мен бунга кўприк бузишни ҳам қўшган бўлардим. Ўша пиёдалар кўприги стратегик жиҳатдан муваффақиятли эди — уёғи ҳам бозор, буёғи ҳам; ҳаммага қулай эди. Вокзалга келган одам кўприкдан шундай тушиб, бозорлик қилиб, уйига кириб кетарди. Ҳозир пиёдалар кўприклари узоқ-узоқ, ноқулай, бу тарафга одам ўтмай қўйган — ё бошқа йўл билан кетяпти, ё машинада, «маршрутка»да юрадиган бўлган.

Ўз шаҳри ҳақида ёзадиган, куйлайдиган исталган рэпер бу ерда бўлган пиёдалар кўпригининг бузиб ташланишига танқидий ёндашган бўларди. У Гулистондаги бузилишларнинг бошланғич нуқтасидек, гўё. Нафақат болалик хотираларининг, балки ҳамма нарсанинг бузилиши шу кўприкнинг олиб ташланишидан бошлангандек. Бу кўприкнинг бузилиши билан нафақат тарих булғаланди, назаримда, иқтисодиёт ҳам ишдан чиқди.

Қўшиқ куйлаш ҳам болалигимдан одат. Равшан Собиров, Тоҳир Содиқов, «Саҳар» гуруҳининг қўшиқларини айтардим. Уларнинг қўшиқлари барибир қийин. Ҳозир рок-артистларимизга ҳам нимадир ёзиб бериб, «қоралама» («демка»)сига ўзим ҳиргойи қилиб берсам, «О, зўр айтдингиз», деб қолишади. «Мен ўзи шундан бошлаганман, шунга қизиққанман-да», деб жавоб бераман.

Бир вақтлар бозорда ишлаб, Гулистоннинг қаерида қўшиқ ёзадиган студия бор экан, деб юрардик. Ҳозир энди бу ерга концертлар бергани келяпмиз. Вилоятлардаги концертлар фойда келтирмайдиган ишдек кўринади. Биз нафақат Гулистонга, балки бошқа ҳудудларга ҳам бундай тадбирларни олиб бориб, фойдага ҳам чиқармоқчимиз. Бизнинг турнеларимиз бошқа артистларга ҳам намуна бўлади. Уларда ҳам вилоятларга шундай концертларни олиб келса бўларкан-ку, деган фикр уйғонади.

Ҳозир бундай яккахон концертни ҳеч ким қилмайди, чунки бу ростанам ўзини оқламайди. Мен қилаётган концертларнинг эса молиявий фойдаси бор, чунки мен ҳомий жалб қилишни биламан. Ҳомий бўлмаса, ҳа, фойдаси бўлмасди.

Биринчи концертларимизда биз пул масаласида катта фойда кўрмаслигимиз мумкин, ҳомийлар ҳисобига чиптани арзонроқ қилармиз. Аммо кун келиб, одамлар ҳақиқий концерт нархида чипта олишга ўрганади ва ўшанда «концерт чиптаси шунақа ҳам қиммат бўладими?», демайди. Аксинча, «умрим бино бўлиб бунақа яхши концерт кўрмаганман», дейди.

Масалан, Гулистондагилар ўтган йили шу гапни айтганди, «бунақа концертни кўрмаганман», деганди. Лекин, тан олишим керак, Гулистон — маъмурчилик нуқтаи назаридан энг мураккаб шаҳар. Концерт ташкил этишда бундан-да оғир жой бўлмаган. Бахтга қарши, сен қилаётган ишни баттар қийинлаштиришга хизмат қиладиган масъуллар ҳам йўқ эмас. Ваҳоланки, мен шунчаки концерт бериб, гулистонликларни хурсанд қилгани келган бир одамман, холос.

Гулистоннинг маъмурий марказига бордик. Бу Yandex Maps’да «Гулистон» деб қидирув берганингда кўрсатиладиган энг марказий нуқта эмас, ундан тўрт кўча пастроқда. «Мана шу ердан шаҳарнинг қизиқарли қисми бошланади, — деди Конста, Гулистоннинг Ислом Каримов кўчаси бўйлаб кетаётганимизда. — Бу драма театри, биноси жуда қизиқ, ўзи афсонавий жой. Кейин ҳокимият — дарров сезилади-я (ҳокимият олиб борувчи автомобиль йўли тўсиб қўйилганди — таҳр.). Ёнида парк. Охирида канал».

Охири канал билан тугайдиган бу кўчага Алишер Навоий номи берилган. Шаҳарнинг шу куни ўзимиз борган бирор бошқа жойида бунчалик кўп дарахт кўрмадик. Улар Тошкентнинг Навоий кўчасидаги каби баланд бўлмаса-да, ҳар қалай, йилнинг иссиқ фаслларида соя берадиган даражада эди. Конста уни «кузда мазза қилиб сайр қилишли ёқимли кўча», деб таърифлади.

«Нуқул ёмон жойларни кўрсатибди, деб ўйлашмасин — ахир ёмондан яхшигача атиги беш қадам», — деб қўшимча қилди у.

«Зўр-а?, — деди Конста канални кўрсатиб. — Ҳозир ҳам одамнинг сувга бир тушиб чиққиси келади».

Конста канал деган бу сувликни бошқа жойларда дарё деб атаган бўлишарди — эни шу қадар кенг, суви шу қадар кўп.

«Дўстлик каналининг бўйида мазза», — деди Конста; бу фикрга қўшилмай илож йўқ — пиёда сайр қилиш учун идеал жой.

Букри-кўприк — Дўстлик каналининг осори-атиқаларидан. Мактабда битирув оқшомидан кейин — 25 майдаги сўнгги қўнғироқ эмас, ўз синфдошларингиз билан ўтказиладиган оқшомни айтяпман — йигитлар мана шу кўприкка чиқиб, сувга сакрайди. Худди Тошкентда Ўрданинг кўпригидан Анҳорга сакрашдек, Гулистонда ҳам шунақа анъана бўлган. Бу одат ҳозир ҳам сақланиб қолганми-йўқми, аниқ билмайман.

Умуман, канал бўйида сайр қилиш ростан ҳам мазза. Айниқса, кечалари чироқлари ёнгач (агар электр энергиясини иқтисод қилиш тартиби ишга тушмаган бўлса), яна ҳам чиройли бўлади.

Масалан, Бухоронинг Эски шаҳари жуда ёқади, у ерда сайр қилишни яхши кўраман. Аммо сайёҳлар билан гавжум шу жойда яхши кофе қиладиган жойлар кам. Шаҳарнинг ўзида янги очилган яхши ресторанлар ва яхши кофе кам эмас, аммо Эски шаҳарда бироз муаммо.

Самарқанд ҳам қизиқ, лекин Бухорочалик эмас. Бухоро — кайф! Дарвоқе, энг ёмон американо Самарқанд Регистони олдидаги дарахтзор ичида очилган муассасада қилинса керак. Кофе эмас, занг ичгандек бўласан…

Хива ҳам ёқади. Урганч ҳам — шинам шаҳар. Қаршида ҳам ҳеч қандай ноқулайлик ҳис қилмайман. Бу шаҳарларга нисбатан кўпроқ борганим учун кўникиб, мослашиб кетганман. У ерларга борганимда қаерда нонушта қиламан, қаерда кофе ичаман, қаерда сайр қиламан — аниқ биламан. Уларда концертлар ҳам нисбатан яхши ўтади.

Биз Гулистондаги «Регистон» деган мажмуага келдик. Бу мажмуада логотипи Radisson меҳмонхоналар тармоғиникига ўхшаш отель, базмлар учун мўлжалланган катта тўйхона, ҳар куни кириб овқатланиш мумкин ошхона ва, Констанинг таърифига кўра, «Гулистондаги энг мазали кофе» тайёрланадиган қаҳвахона бор. «Жуда мақтаб юборганимга энди ўзим қўрқа бошладим — бариста алмаштирилиб, кофе сифати ёмонлашиб кетган бўлса-я?».

Конста бу жойнинг қаҳвасидан ташқари музқаймоғи ҳам ёқаркан (умуман, ҳикоя қарийб 25 сўмлик болалик музқаймоғидан бошланиб, масжид майдонидаги музқаймоққа уланиб, сўнг Гулистон Регистонида ҳам музқаймоқ мақталганидан хулоса қилиш мумкинки, Конста — музқаймоққа ошиқ). «Ёзда бу ерда одамлар музқаймоққа навбатга туради. Музқаймоғи жуда зўр, бомба!», — деб мақтади.

Кафега кирдик. Констани деярли ҳамма — ишчилар ҳам, бошқа кофеманлар ҳам таниди. Конста уларнинг баъзиларига бизни таништирди — маҳаллаларда мусиқа излаб юрганимизни тушунтирди, Шуҳрат аканинг дўкончасини ҳам суратга туширганимизни маълум қилди. Жойлашдик. Конста флэт-уайт сўради. Фотосуратчимиз Евгений эса раф қаҳва сўраганди, Саша исмли официант қиз ҳозир бундай кофе қилинмаётганини айтди. «Йўқми? Мен йўлда сизларни шунча мақтаб келгандим-а», — деб қолди Конста.

Биз ўтирган стол ортида пианино ва гитара бор эди.

«Йўқ, мен чалолмайман, — дея тан олди Конста. — Лекин исталган мусиқа асбобининг овозидан мазза қиламан. Укулеле ёқади, гитара ижроси ҳам ёқади, айниқса, фингер-стайл».

Айни вақтда, унинг Yandex Music’даги плейлистида торли мусиқа асбобларидан кўра клавишларда ижро этилган куй-мусиқалар кўпроқлигини айтди ва улардан бирини қўйиб берди. Бу Людовико Эйнаудининг «Una Mattina» композицияси эди.

Назаримда, Гулистон — ўзбекча гетто. Ўзимизнинг ёшлигимизга қарайдиган бўлсак, қанча қийинчилик, муаммо, ҳатто, қонунбузарликларга дуч келганмиз. Начора — ҳаёт шунақа, қандай қилиб бўлса ҳам, тирикчиликни ўтказиш керак. Қўшимча 50 ё 100 доллар ишлаб қолиш катта бахт саналарди. Ўша пулни топган вақтингиз ўзингизни жуда бахтли ҳис қиласиз. У вақтда ўлчовларингиз бошқача бўлади. Сизга фақат шу нарса жуда катта бахтдек кўринади.

Ҳозир ҳам атрофимизда, хусусан, қонун билан муаммолари бор таниш-билишларимиз йўқ эмас. Уларнинг ҳаммасини битта қилиб «улар ёмон эди», дейиш тўғри бўлмайди. Аслида уларнинг аксарияти ҳақиқатан ҳам яхши одамлар, шунчаки кимдир қаердадир адашган бўлиши мумкин. Валюта айирбошлаш ёки вақти-соати келганда пиротехника билан савдо қилиш — ҳа, қаердадир бу катта ҳарфлар билан «қонунбузарлик» дея таърифланадиган нарса. Аммо ўша вақтида биз учун, у ердаги одамлар учун бу оддий тирикчилик ташвиши бўлган. Бошқа иложи йўқлигидан одамлар шундай тирикчилик қилган.

Бундай муаммоли одамлар йиғиндиси бугунги кайфиятга ҳам таъсир қилади, одамларнинг, хусусан, ёшларнинг характерида ўз ифодасини топади. Мен ўзим ҳам анчагина исёнкорман. Кўп жойда курашишга, қотиб қолган қоидаларни бузишга ҳаракат қиладиган одамман. Мендаги бу исёнкорлик ижодимда юзага чиққан, бошқа одамларда эса бу бутунлай бошқача ҳаётий ҳолатларда намоён бўлиши мумкин.

Констанинг қизи ҳали кичкина, у ҳозир отасининг қўшиқларини ажратиб олиш тугул, Ўзбекистон билан чет элнинг фарқига ҳам бормайди. «Дам олгани Таиландга бордик — денгизни ҳисобга олмаса, бошқа ҳеч нарсани сезгани йўқ», — деди рэпер. Лекин Ўзбекистонда фарзанди билан сайрга чиққан маҳали, Констани бироз қўрқув босади.

Гулистон ва Тошкентни бир-бирига солиштирса, уларнинг қандай ўхшашликлари бор, қандай ижобий ва салбий жиҳатлари бор? Биринчи ўхшашлик — чанг. «Гулистон вақти-вақти билан Мирзачўл эканини эслаб қолади. Чанг кўп. Қурилиш ҳам кўп, дарахтлар эса кам», — деди Конста.

Камчиликларига келсак, Гулистонда одамлар зерикади, чунки кўнгил ёзиш учун восита, имконият кам. Кўнгилочар фаоллик жуда кам, кўпчилик тирикчилик ташвишларига ботиб кетган. Баъзиларига ичкилик ечимдек кўринади, шу билан ҳовурини босади. Лекин одамлар жуда содда, самимий.

Масалан, мен Тошкент метросини яхши кўраман, унда юргим келади, у жуда чиройли. Аммо тиқилинчда консерва банкасидаги килька балиқдай кетиш завқли эмас. Бунда ҳеч қандай романтика йўқ.

Машина ҳайдашни ҳам ёқтирмайман. Ҳайдашни биламан, лекин хоҳламайман — масалан, автотураргоҳ излаб юргим келмайди. Менга пиёда юриш ёқади. Тошкентда кўп пиёда юраман. Пиёда юриш — зўр! Фикрларингизни жамлаб олишингиз мумкин. Пиёда юрган вақтингиз ишламайсиз. Камида қўлингиз телефонда бўлмайди. Фақат юрасиз, бошни кўтариб, чор-атрофни томоша қиласиз.

Мен, масалан, «Ойбек» метросидан чиқиб, Тарас Шевченко кўчасигача пиёда бораман ва қаердадир кофе ичаман. Ёки «Ойбек»нинг бошқа тарафидан чиқиб, Марказий универмаг (ЦУМ)гача бораман ва у ерда ҳам кофе ичаман. Ёки Навоий кўчасидаги офисимиздан чиқиб, ЦУМгача пиёда келаман. Баъзида «Пойтахт» савдо марказигача пиёда борамиз. Мана шундай йўналишлар бўйича пиёда юриб тураман. Бу менга ёқади.

Конста бизга Гулистоннинг асосан яхши нарсаларини кўрсатди. Масалан, бир жойда йўлимиздан перашкахона чиқди. «Бу ернинг перашкалари — афсонавий», — деди Конста ва унинг бир таниши мана шу перашкахонага халал бермаслик учун ўз перашкахонасини очиш фикридан қайтгани ҳақида гапириб берди.

Маҳалласида зўр сомса қилиниши айтди (лекин биз у ерга қайтгунча сомсахона ёпилиб улгурганди). Охири «Гулистоннинг яна бир зўр нарсаси», «Гулистонда ҳамма биладиган базавий жойлардан бири» — нонга қилинадиган хот-догга бордик.

Торгина дўконча, остонасида King Macarella’нинг сурати туширилган плакат кутиб олади. Ташқарида кимдир овқатланяпти, ўспиринлар эса мегабайт сотиб оляпти. Улардан бири: «Констами?», деб қолди. «Ҳа, худди ўзи», деб биз ҳам тор хонага кирдик.

Конста қўли-қўли тегмай хот-дог тайёрлаётган йигитча — Умиджондан тўлов қилишга карта сўради. Сотувчи бола унга қадоғи бузилмаган ўйин қартаси чиқариб берди.

«Бунақа карта эмас, пул тўлашга карта рақами сўраяпман», деди Конста кулиб (лекин бу ерда «клик» қилиб тўлаб бўлмас экан).

Пештоқига «ХОН» деб ёзилган бу муассасада сосискали ва колбасали хот-доглар қилинади. Конста колбасали хот-догга буюртма берди.

Умиджон аввалига айфонида расмга олмоқчи бўлди, лекин ўхшамади. Кейин Андроид-қурилмасини олди — унинг ҳам экрани ўртасидан чизиқ тушган.

Конста кулиб: «Телефонингга нима бўлган?» деб сўраган бўлди.

Шу вақт, худди бу саволга жавоб бергандек, ташқаридагиларнинг гапи қулоққа чалинди: «Ҳозир проблемаси йўқ одамнинг ўзи йўқ».

Менга қизиқ-да — ҳокимлар қайси соҳа мутахассиси ўзи? Ким у — иқтисодчими, маркетологми, урбанистми? Келади-да, ўнлаб йиллар давомида одамлар ўрганган, қон-қонига сингиб кетган, ДНКларига ўрнашиб қолган нарсаларни «янги режа»си билан ўзгартириб, бузиб ташлайди. Унинг «янги режаси» бўйича энди одамлар бу кўприкдан эмас, бошқа кўприкдан ўтиши керак, бу бозорга эмас, бошқа бозорга бориши керак. Ваҳоланки, маҳалламиздаги бозор яхши эди, уни бузмасдан ҳам янада чиройли қилса бўларди. Мен кўп гапирган пиёдалар кўпригини ҳам бузмаслик мумкин эди.

Яъни, баъзида шаҳарнинг табиий ривожланишига ҳам қўйиб бериш керак. Ташқаридан ҳар хил одам келиб, «нима тўғрилигини мен сизлардан кўра яхшироқ биламан», деб ўз режаларини тиқиштиравермаса, шаҳар ўзини ўзи эплай олади. Ҳар бир шаҳарнинг табиий афзалликлари бор. Уларни бузмаслик керак. Уларни буткул, таниб бўлмайдиган даражада ўзгартириб ташламаслик керак. Улар шаҳарнинг жони. Нимадир қурмоқчи бўлсанг, бўш жой тиқилиб ётибди. Ишлаб турган нарсага тегинишнинг нима кераги бор?

Шаҳарлар ҳар доим ҳам ҳокимиятга ёқадиган бўлавермайди, баъзида халққа ёқадиган бўлиши ҳам мумкин. Шаҳар бу худди масъулияти чекланмаган бир корхонадек гап — ўзини ўзини эплаш учун у ўзи йўл топяпти, сиз фақат унинг ривожланишига халал бермай, шароит ҳозирлаб берсангиз кифоя. Масалан, бир жойда битта бозор очилиб, у ерда 100 та тадбиркор 10 кишидан ишлатяптими — бир жойда 1000 киши ишлаши катта нарса-ку — у ўсяптими, ривожланяптими, уни бузиш ё кўчириш ҳақида ўйламаслик керак.

Ҳар ҳолда, Гулистон каби шаҳарларда бундай ишларни жуда эҳтиёткорлик билан қилиш лозим. Бу ердаги тадбиркорларнинг ҳаммасида ҳам қора кунига асраб қўйган пули йўқ — агар сиз бошлаган кўчириш ўхшамай қолса, иш бермаса, бу одамлар олдида жуда катта айбдорга айланиб қоласиз. Шунинг учун ўз ҳолига қўйган яхшироқ. Ҳа, чиройли бўлмаслиги мумкин, қандайдир ваҳима-планларга мос келмас — қўлингиздан келса, халал бермай, бузмай, шу бозорни чиройли қилиб беринг. Лекин бу тадбиркорлар иқтисодиётни юргизяпти, солиғини тўлаяпти, одамларни ишлатиб, ойлик беряпти — яхшиси, уларга тегмаслик керак.

Гулистон шаҳри ҳам, Сирдарё вилояти ҳам «уча оладиган», «учиб кетиши» керак бўлган жой. Лекин қандайдир тушунмовчилик бўляпти-да. Ваҳоланки, халқ соддагина, меҳнаткаш, жайдари. Маҳалламизга вилоят ҳокими [Эркинжон Турдимов] ҳам келаман, деган экан. Ҳозир ҳамма унга ижобий муносабатда. Ҳоким кимлигини, янги ҳоким келганини ҳамма билаётгани, сезаётгани ҳам яхши белги. Одамлар «энди яхши бўлади», деяпти, «э, келиб-кетадиганларнинг яна биттаси-да», демаяпти. «Ҳоким кўрмаган жойимизмиди», демаяпти.

Қандайдир умид бор.