Bahorda Toshkent havosi nafaqat gullagan pavlovniya, kashtan va nastarin iforlariga, balki jaz sadolariga ham to‘ladi. Poytaxt to‘qqizinchi bor Xalqaro jaz festivaliga mezbonlik qiladi. Tadbir, an’anaviy ravishda, O‘zbekiston madaniyati va san’atini rivojlantirish jamg‘armasi, YUNESKO vakolatxonasi va bir qator mamlakatlarning elchixonalari tomonidan tashkil etiladi.

Xalqaro forumlar saroyining yozgi maydonchasida AQSh, Germaniya, Fransiya, Isroil, Indoneziya, Polsha, Shveysariyadan kelgan taniqli xonanda va sozandalar, shuningdek, o‘zbekistonlik jaz ijrochilari chiqish qiladi. O‘tgan yilgi dasturda davrimizning eng muhim saksofonchilaridan biri Kenni Garret, jaz-diva Di Di Bridjuoter, xorijiy musiqa munaqqidlarining suyuklisi Gregori Porter, italiyalik vokalchi Mario Bondi, akkordeonist Mark Bertumyo va boshqa yulduzlar qatnashgan edi. Bu safargi festivalda Glenn Millerning afsonaviy orkestri ishtirok etadi (dastur).

Tadbirning eng katta afzalligi — kirish tekin. Ya’ni, jazning xilma-xil uslublaridan bahra olib, vaqtni ochiq osmon ostida raqsga tushgancha chog‘ o‘tkazish — mutlaqo bepul.

Avvalroq festivalning qaysi konsertlariga albatta borish lozimligi haqida tavsiyalar e’lon qilingan edi.

“Stixiya” — O‘zbekistondagi eng noodatiy festivallardan biri. Uni Amerikadagi Burning Man’ga qiyoslash mumkin: “Stixiya” ham Orol dengizini qariyb yutib yuborgan sahroda ijodkorlar o‘zligini namoyon etishi uchun o‘tkaziladi.

Elektron musiqa, san’at va fanni uyg‘unlashtirgan ushbu tadbirni 2018-yili bir guruh tashabbuskorlar o‘ylab topgan. O‘tgan vaqt ichida unda yaqin va uzoq xorij mamlakatlaridan 15 mingdan ziyod mehmon qatnashdi. “Stixiya” butun dunyodan san’atkorlarni o‘ziga jalb qiladi — sahroda o‘z musiqasini qo‘yish niyatida texno, xaus, embiyent va boshqa eksprimental janrlarning ijrochilari keladi. O‘tgan yili layn-ap 50 qatnashchidan iborat bo‘lgandi.

Mo‘ynoq ushbu festivalning epitsentridir. Tadbir faqat bir marta — 2023-yili Buxoro viloyatida bo‘lib o‘tgan edi. Xilma-xil musiqiy dasturdan tashqari festival doirasida mahalliy hudud va aholi hikoyalariga bag‘ishlangan “STIXIYA N+1” forumi, art-installyatsiyalar namoyishi, mahorat darslari va yoga mashg‘ulotlari, bo‘lib o‘tadi. Bundan tashqari, mahalliy usta-hunarmandlar tomonidan ishlab chiqilgan eko-brendlar yarmarkasi ham o‘tkaziladi.

Festivalda qatnashish uchun standart va guruhlik chiptalarini tadbirning rasmiy sayti — stihia.org'dan sotib olish mumkin. Tadbir yaqinlashavergani sayin chiptalar narxi ham o‘sib boraveradi. Chipta narxi transport, yashash va ovqatlanish xarajatlarini o‘z ichiga olmagan. Festival bo‘ladigan uch kun davomida yashaydiganingiz chodirdan joy band qilish uchun alohida to‘lov qilishingiz kerak.

“Sahro baxshilari” — O‘zbekistonning musiqiy merosiga qiziqayotganlar borishi shart bo‘lgan festivallardan. Bu tadbir bahona Navoiy viloyatining Xatirchi tumaniga har yili mamlakatning turli hududlaridan xalq og‘zaki ijodi an’analarining chin qo‘riqchilari — baxshilar to‘planadi.

Festivalning Oltinsoy mahallasidagi Po‘lkan shoir xiyobonida o‘tkazilishida ham o‘ziga xos ramziy ma’no bor. Ta’kidlashlaricha, ko‘plab xalq qo‘shiqlari va afsonalari aynan shu yerda “dunyoga kelgan”.

Festival dasturida taniqli baxshilar va yosh ijrochilarning jonli chiqishlari, rubobda improvizatsiyalar, dostonlardan parchalar ijrosi, she’riyat musobaqalari hamda mahorat mashg‘ulotlari o‘rin olgan.

YUNESKOning Insoniyatning nomoddiy madaniy merosi Reprezentativ ro‘yxatiga kiritilgan ushbu san’at bilan tanishish niyatidagi barcha ushbu festivalga tashrif buyurishi mumkin — kirish bepul.

Namangandagi Gullar festivali shahar ahlining alohida mehrini qozongan. Bu festivalning ko‘lamini, ehtimol, faqat Navro‘z sayillari bilan taqqoslash mumkindir. Tadbir o‘tayotgan kunlarda nafaqat Bobur nomidagi madaniyat va istirohat bog‘i sakkiz gektarlik ulkan bog‘ va gulzorga aylanadi, balki shaharning o‘zi butkul boshqacha qiyofaga kiradi — ko‘cha va maydonlarga millionlab gul va butalar ekiladi.

Festival Namangan shahri tarixining bir qismi ekani bilan ham ahamiyatga molik. U 1961-yildan beri o‘tkaziladi va allaqachon hududning tashrif qog‘ozchasiga aylanib ulgurgan. O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning tavsiyasiga ko‘ra, tadbir 2019-yili xalqaro maqomni oldi. O‘tgan yili unga 6 million mehmon, jumladan, chet ellik sayyohlar ham tashrif buyurgan.

Avtomobillar paradi — gullar festivalining dasturidan o‘rin olgan doimiy tadbirlardan. Gullar bilan bezatilgan avtomobillar yosh bolalar va kattalarning ko‘zini quvnatib, Namangan aeroportidan to Bobur ko‘chasiga tantanali yurib keladi.

Festival kunlari davomida ijodiy jamoalar o‘z chiqishlari bilan, usta-hunarmandlar yarmarkalar bilan, qo‘li shirin oshpazlar esa milliy taomlari bilan tashrif buyuruvchilarni xursand qilib turadi. Festivalga kirish — bepul.

“Strongmen” bahodirlar o‘yinlari bo‘yicha xalqaro musobaqalar faylasuf va tengsiz polvon — Pahlavon Mahmud (1247−1326) sharafiga o‘tkaziladi. Har yili Xivada bo‘ladigan bu tadbir kuch-qudrati, chidamliligi va matonatini sinamoqchi bo‘lgan turli mamlakatlardan kelgan ishtirokchilarni jamlaydi.

Turnir Ichan-Qal'a davlat muzey-qo‘riqxonasida bo‘lib o‘tadi. YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan noyob me’moriy ansambl fonida eng kuchli polvonlar arqon tortish, tosh ko‘tarish hamda kuch sinashish va chidamlilikka doir musobaqalarda qatnashadi.

“Strongmen” konsertlar, mahorat mashg‘ulotlari, ko‘rgazmalar va hunarmandchilik yarmarkalaridan iborat boy madaniy dastur bilan birga o‘tkaziladi. Bu esa uni nafaqat sport muxlislari, balki O‘zbekiston madaniyatiga qiziquvchi sayyohlar uchun ham jozibali qiladi.

Nomidan ham taxmin qilish mumkinki, “Ipak va ziravorlar” xalqaro festivalining nomini tanlashda “Ming bir kecha” ertaklaridagi sershovqin, rango-rang Sharq bozori haqidagi rivoyatlar ilhom bag‘ishlagan.

Buxoro 2001-yildan beri har yili bir necha kunga go‘yoki Buyuk Ipak yo‘li davrlariga qaytadi: Eski shaharning ko‘cha va maydonlarida savdo qiziydi, musiqa yangraydi, milliy taomlarning islari ishtahani qitiqlaydi.

Festival dasturidan milliy liboslardagi chiqishlar, konsertlar, ko‘rgazmalar, gastronomik degustatsiyalar va mahorat mashg‘ulotlari o‘rin olgan. Festivalda O‘zbekistonning turli hududlaridan va xorijiy mamlakatlardan kelgan ijodiy jamoalar va ustalar qatnashadi.

“Quyosh qancha zo‘r qizdirsa, qovun shuncha shirin bo‘ladi”, — deydi xorazmlik polizchilar. Ularning bu so‘zlari tasdig‘ini har yili yozda Ichan-qal'ada o‘tkaziladigan “Qovun sayli” festivalida topish mumkin.

Ushbu hosil bayramining ko‘lami kishini hayratga soladi. Tashkilotchilar to‘rt gektar maydonda bir necha o‘nlab pavilonlar quradi (o‘tgan yili ularning soni 60 ta edi) va ularning har birini Xorazm viloyatining turli tuman va shaharlaridan, shuningdek, O‘zbekistonning boshqa hududlaridan kelgan fermer va tadbirkorlar to‘ldiradi.

Rasta va peshtaxtalar poliz ekinlari bilan to‘ldiriladi, ular orasida eng asosiysi esa, tabiiyki, qovundir. Festival vaqti ularning xilma-xil turlarini ko‘rishingiz mumkin (qovun turlari 120 dan ortiq): “Gurvak”, “Qariqiz”, “Tuyaqovun”, “Ola zamcha”, “Xorazm oq novvoti”, “Ko‘k gulobi”, “Bo‘rikalla” va boshqalar. Qovunlarni shu joyning o‘zida totib ham ko‘rish mumkin.

Degustatsiyadan tashqari dorbozlarning chiqishlari, teatrlashtirilgan tomoshalar, konsertlar va xalq amaliy san’ati ko‘rgazmalari ham festival mehmonlarining vaqtini chog‘ o‘tkazish uchun xizmat qiladi.

Bu yil kuzda Buxoro O‘zbekiston madaniyati va san’atini rivojlantirish jamg‘armasining navbatdagi yirik loyihasi — Xalqaro san’at biyennalesini qabul qiladi. Tadbir kuratori etib xususiy Samdani Art Foundation (Bangladesh) san’at jamg‘armasining art-direktori Diana Kempbell tayinlangan.

Tadbir Buxoroning tarixiy markazi va u yerdagi Mir Arab madrasasi, Mag‘oki Attori masjidi, Kalon masjidi va Ahmadjon karvonsaroyi kabi me’moriy yodgorliklarda bo‘lib o‘tadi.

Biyennale mavzusi — “Siniq yuraklar uchun darmon”. U buyuk faylasuf va tabib Ibn Sino haqidagi afsonadan ilhomlanib tanlangan. Rivoyatga ko‘ra, Ibn Sino oshiq shahzodani davolash uchun palovni ixtiro qilgan ekan. Biyennalening turli mamlakatlardan kelgan 70 dan ortiq ishtirokchisi ushbu ma’joziy ma’noni o‘z asarlarida aks ettirib, san’atni jamoaviy shifo va tajriba almashish vositasi sifatida taqdim etadi. Jahonning taniqli san’atkorlari: Entoni Gormli, Subodh Gupta va Slavs and Tatars san’at guruhi allaqachon o‘z ishtirokini tasdiqlagan.

Tashrif buyuruvchilar uchun badiiy ko‘rgazmalar, musiqa va raqs tomoshalari, gastronomik va boshqa loyihalar taqdim etiladi.

Xalqaro Samarkand Marathon xayriya yugurish musobaqasi O‘zbekiston madaniyat va san’atini rivojlantirish jamg‘armasi tashabbusi bilan 2019-yildan beri o‘tkazib kelinadi. Uni mamlakatdagi eng mashhur yugurish tadbiri, deb atash mumkin. Har qalay, orasida professional sportchilar ham, havaskorlar ham bo‘lgan ishtirokchilarning soni yildan-yilga o‘sib borayotgani so‘zimizga dalil bo‘la oladi. O‘tgan yilgi marafonda 46 mamlakatdan kelgan 5,5 mingdan ortiq kishi qatnashdi.

Samarqand marafoni ishtirokchilarga turli masofalarni taklif qiladi: klassik marafon (42,2 km), yarim marafon (21 km), qisqa masofalar (2 km, 5 km va 10 km) va inklyuziv yugurish (5 km). Yugurish yo‘nalishi Samarqandning tarixiy qismidan o‘tadi. Start va finish Registon maydonida joylashgan.

Sport musobaqasi atrofida xilma-xil madaniy tadbirlar — konsertlar, ma’ruzalar, mahorat mashg‘ulotlari, plogging ham bo‘lib o‘tadi.

“Jip-sprint” xalqaro bellashuvlari yo‘ltanlamas sport va ekstremal sarguzasht ishqibozlari uchun maroqli voqeadir. U Parkent tumanining xushmanzara joylarida bo‘lib o‘tadi.

Musobaqa ishtirokchilari avtomobillarni murakkab trassalar bo‘ylab yurgizib, haydovchilik mahoratini sinovdan o‘tkazadi. Dasturda yurishlarning har xil turkumlari, jumladan, Light va Extreme tasnifidagi trassalar bo‘ylab harakatlanish ham ko‘zda tutilgan.

Tomoshabinlar uchun xonandalarning chiqishlari, ko‘rgazmalar va mahalliy oshxona degustatsiyasi kabi ko‘ngilochar tadbirlar ko‘zda tutilgan.