Ikki yil burun tashkil etilgan Bu Qala rok-guruhi qisqa vaqt ichida “Keraging yo‘q”, “Samarqand oshi” kabi taronalari bilan ma’lum darajada o‘z auditoriyasini topdi. Bu o‘smir rokerlar imidji 1980−1990-yillar afsonalarini yodga solsa, kliplaridagi o‘ziga xos aktyorlik va sozandalik mahorati ham tomoshabin e’tiborini tortmay qolmaydi.

Bu Qala — to‘rt ijodkordan iborat guruh. Har birining dunyoqarashi, xarakteri har xil, guruhdagi vazifalari ham farqli: Azizxon Ismoiliy asosiy gitara, Roman Shirshov — barabanlar, Amirxon Shayxutdinov — bas gitara, Ehsonbek Xolmurodov esa gitara va vokal orqali har bir trekka bezak beradi. Guruhning yaqin ijodiy hamkori Sarvarxo‘ja Ergashev esa qo‘shiqlarning so‘zlari va post-prodakshn bilan shug‘ullanadi.

Ehsonbek bilan tong soat 07:00 da Darxonda, xalq tilida hali ham “Novomoskovskiy” deb ataluvchi mahalla boshida uchrashdik. U bizni oilasi bilan birga istiqomat qiladigan ko‘p qavatli uy tomon yetakladi. Serchinor yo‘l uzra borarkanmiz, Ehsonbek bu yerda har bir mahalladoshi chinorlarni sevishini, daraxtlarning kesilishi juda katta fojia ekanligini ta’kidladi.

Kvartiramiz juda yaxshi hududda joylashgan — shahar markaziga yaqin, hamma sharoitlar bor. Faqat bitta muammo bor — lift yo‘q. Shuning uchun keksalar va yosh bolali ayollarga juda qiyin. Misol uchun, 5-qavatda bizga qo‘shni bir keksa ayol yashardi, pandemiya vaqti vafot etdi. U 83 yoshida ham davlat ishida ishlardi, har kuni zinadan qiynalib tushib chiqardi. Besh qavatli uylarga ham liftlar o‘rnatilishi kerak, deb o‘ylayman. Germaniya, Gruziya kabi davlatlarda bu muammoga yechim topilgan. Nazarimda, bizda ham buni uddalasa bo‘ladi.

Bolaligim asosan shu yerda o‘tgan, o‘rtoqlarim bilan o‘tin yoqib, kartoshka kuydirib yeganlarimiz hech esimdan chiqmaydi. Uyimiz tagida chinorlarning ko‘pligi bizni doim quvontirgan. Yozda bu yerlar juda salqin. Ko‘p narsalar o‘zgarib ketgan, albatta. Avvallari mana bu sport maydonchasi o‘rnida bolalar maydonchasi bor edi. Hozir bu yerda bolalar koptok tepadi, xolos. Avtoturargoh o‘rnida basseyn bo‘lardi, lekin uning suvga to‘lganini hech qachon ko‘rmaganman.

Ehsonbek bilan Oqqo‘rg‘on ko‘chasi bo‘ylab, Markaz-1 tomon piyoda yurarkanmiz, u bir vaqtlar shu ko‘cha bo‘ylab tramvayda bog‘chaga qatnaganini esladi.

Jamoat transportlari orasida avtobus va metrodan tashqari tramvay ham bo‘lishi kerak, deb o‘ylayman. U qulay va xavfsiz transport. U tirbandlikda qolib ketmaydi, ekologiyaga zarari ham katta emas. Toshkentga yana tramvaylar qaytishini, avvalgidek, odamlar bilan to‘la yurishini juda-juda istayman.

Litseyda o‘qib yurganimda, urbanist bo‘lishni ham orzu qilganman. Lekin bu soha egasi bo‘lish uchun juda ko‘p o‘qish kerak ekan, mas’uliyati ham katta. San’at yo‘lini tanlagan bo‘lsam-da, internetda hali ham shaharsozlikka doir ma’lumotlarni kuzatib boraman, bu borada yangi narsalarni o‘rganaman.

18 yoshimdan beri mashina haydayman, hozir ham Cobalt’im bor. Lekin undan juda kam foydalanaman — toqqa chiqcak yoki uydagilarni bozor-o‘charga olib borish kerak bo‘lib qolsa, rulga o‘tiraman. Men uchun shahar ichida avtobusda yurish qulayroq. Chunki ayrim haydovchilar mashina haydashni yaxshi o‘zlashtirmagan yoki yo‘l harakati qoidalarini yaxshi bilmaydi. Bu esa xavfli tuyuladi. Ba’zida mototsikil ham haydab turaman. Ammo ko‘p joylarda mototsikilda yurish taqiqlab qo‘yilgan. Shuning uchun ko‘proq avtobusda yuraman.

Shahar ichida ham albatta, radarlar bo‘lishi tarafdoriman. Negaki, bizda tezlikni “sevadigan” haydovchilar ko‘p. Shahar — poyga o‘ynaydigan maydon emas. Radar baribir kerakli joylarda tezlikning kamayishiga ta’sir ko‘rsatadi, degan fikrdaman.

Mustaqillik va Oqqo‘rg‘on ko‘chalari kesishgan katta chorrahaga yetgan mahalimiz suhbatimiz mavzusi parklarga ulanib ketdi. Ehsonbek parklarga borishni odatga aylantirgan, ammo u attraksionli ko‘ngilochar bog‘lar shahar tashqarisida bo‘lishi kerak, deb hisoblaydi.

Dadam gid, onam esa ingliz tili o‘qituvchisi bo‘lib ishlaydi. Otam tarafdan qarindoshlarimiz orasida san’atga daxldorlar ko‘p: arxitektor, zargar, dizayner, san’atshunoslar bor. Shu bois ham oilamizda san’atga e’tibor kuchli.

5 yoshimdan shu yerga rassomchilik to‘garagiga kelganman. U paytlarda bu joy “Kamolot” bolalar ijodiyot uyi deyilardi. Biroz vaqt o‘tib, keramika bo‘yicha mashg‘ulotlarga ham qatnaganman. 17-maktabda o‘qib yurgan paytlarim musiqa maktabidan vakillar kelib, o‘z muassasasini targ‘ib qilishgan. Ular sabab 6-sinfdan musiqa maktabiga bordim va musiqiy bilimlarni o‘zlashtirdim.

Aynan shu manzilda kechayotgan suhbatimizga Bu Qala’ning boshqa bir vakili — Azizxon ham kelib qo‘shildi. U Darxondagi mashhur “Moskva uylari"ning birida ma’lum muddat yashagani haqida gapirib berdi.

Azizxonning musiqa, xususan, rokka qiziqishida Rossiyaning “Muz-TV” telekanali ta’siri katta. U mazkur kanal orqali Red Hot Chili Peppers gurihining Californication, Can’t Stop kliplarini ko‘rgani, o‘sha yillarda hayotining rok bosqichi boshlanib, faqat rok qo‘shiqlar tinglash odatga aylanganini hikoya qildi.

Maktabdagi rus tili o‘qituvchimiz menga qattiq baqirgani va o‘sha kuni uyga kelib, Pink Floydni eshitganim, qo‘limda ikki dona qalam bilan stolga baraban qilib zarb bera boshlaganim ham kechagidek yodimda. Men o‘shanda tushundimki, rok bu — energiya! Va bu energiya meni tanladi.

Rok eshitish hayotimdagi mustaqil qarorlarimdan biri bo‘lgan. Rok eshitganimda to‘siqlarni unutaman, erkin odamga aylanaman. Bu musiqani tinglaganimda yo ijro etganimda o‘zim qayerdaligimni his qila olaman. Hech kim yomon demaydi, hech kim ikkichi demaydi.

Birinchi rok musiqa eshitganimda, bu o‘zimni kamsitilmagan va cheklanmagan holatda his qiladigan maydon bo‘lgan. Ayniqsa, yoshlik maksimalizmi chog‘ingda chegaralaringni, his-tuyg‘ularingni va ongingni kengaytirayotgan paytingda. Bu biror narsani iste’mol qilish emas, balki hayotni va odamlar bilan muloqot qilishni o‘rganish. Bunday musiqa go‘yo yaxshi poydevor bo‘lib, kimdir zo‘r ekanligini anglaysan va bunga qarab, o‘zing uchun to‘siq yo‘qligini tushunasan. Men faqat rok tinglardim va umuman pop yoki xip-xopni tinglay olmasdim.

Shuning uchun rok go‘yo ongli tanlov bo‘lgan edi. O‘sha paytlarda hali hech qanday hamjamiyat ham, aloqalar ham yo‘q edi. Hamfikrlarni topish qiyin edi, o‘smir sifatida odamlarga bog‘lanish yo‘llarini topish men uchun mushkul edi. Shunchaki yurib, hamma uchratgan odamdan “Sen rok tinglaysanmi?” deb so‘rashga to‘g‘ri kelardi. Natijada, bu jarayon o‘zingniki ekanligini, ko‘chaga chiqib hamma narsani buzadigan jarayon emas, balki ko‘proq ijtimoiy jarayon ekanligini chuqur his qildim. Bu pop musiqa va boshqa oqimlar mavjud bo‘lgan doiradan chiqish edi. Hozir, albatta, hammasi boshqacha, chunki men bunga boshqacha munosabatda bo‘la boshladim. Ko‘proq musiqa tinglayapman, lekin o‘sha paytlarda asosan shunday edi.

Ehsonbek oilaviy muhit sabab unda rokka nisbatan qiziqish paydo bo‘lganini aytdi.

“Onam menga homiladorlik davrida dadam har doim rok musiqa eshittirgan ekan, shundan beri rok „jinnisiman“. Oilaviy muhit bois kichkinaligimda ham uyda rok qo‘shiqlarni ko‘p eshitardim. Maktabdagi tengqurlarim pop yoki rep yo‘nalishidagi qo‘shiqlarni eshitsa, men rok tinglardim. Shu tariqa rok dunyosiga kirib qoldim.

Rok bu tebranish, ritmga mos tarzda odam energiyaga boy jismoniy harakatlarni amalga oshiradi. Rokda esa bu energiya mavjud. His-tuyg‘ularimni rok orqali tinglovchilarga yetkazaman”.

Odamlarning musiqiy janrlar borasidagi bilimlari ko‘payishi, musiqiy janrlarga nisbatan qiziqishi ortishi kerak. Bu borada O‘zbekistonda kichik bo‘lsa-da, o‘zbek tilli va rus tilli rok targ‘ibotchilari harakat boshlagan. Ular Telegram orqali rok haqida asosan matnli hikoyalar e’lon qilib boradi. Men rokka ixtisoslashgan ‘‘Rokistan‘‘, ‘‘Rokerlar jamiyati‘‘, ‘‘Noyabr simfoniyasi‘‘, ‘‘Rock Tashkent‘‘ kabi spetsifik sahifalar haqida gapiryapman.

Bu sahifalarning auditoriyasi kichik bo‘lishiga qaramay, faqat va faqat rok haqida ma’lumot ulashadi. Bu ham albatta, O‘zbekistonda rok rivojiga hissa qo‘shadi, degan umiddaman. ‘‘Rokerlar jamiyati‘‘ sahifasi yaratuvchisi Axrorxon Samatxonov bizning guruhimiz ma’muri hisoblanadi. Loyihamizning ko‘p qismida uning o‘rni bor. Mamlakatimizda rokni sevuvchi shunday insonlar ko‘payishini istaymiz.

Guruhni tashkil etish fikri yigitlarning yaqin ijodiy hamkori Sarvarxo‘ja Ergashevdan chiqqan. U 2023-yilning boshida 14-fevral sanasi munosabati bilan Plovistan kechasida ishtirok etishni aytib, guruh sifatida sahnaga chiqish g‘oyasini o‘rtaga tashlagan. Azizxon bu taklifni qo‘llab-quvvatlagan va o‘zining sozanda o‘rtoqlari — barabanchi Roma (Roman) va gitarachi Ratmir (2024-yil iyulida guruhni tark etgan)ni guruhga taklif qilgan.

Guruh asosan, musiqiy festivallarda chiqish qiladi. 17-may kuni Botanika bog‘ida bo‘lib o‘tgan “Formula” ilmiy festivali doirasida o‘zbek tilidagi birinchi rok festivalida ham o‘z qo‘shiqlarini kuyladi.

“Bizga ham tarmoqlarda turli negativ fikrlar bildiriladi. „Tuppa-tuzuk qo‘shiq aytsang bo‘lmaydimi?“, „Bu qanday qo‘shiq o‘zi?“, degan turli munosabatlar yoziladi. Lekin bunday heytlar barmoq bilan sanarli. Hamma musiqani turlicha tushunadi va o‘z dunyoqarashidan kelib chiqib talqin qiladi, bu tabiiy holat. Ammo tinglovchilarimiz soni borgan sari o‘sayotgani bizni quvontiradi. Turli platformalar orqali minglab odamlar qo‘shiqlarimizni eshitayotgani bizga kuch beryapti”, — deya qo‘shimcha qildi Ehsonbek.

Ehsonbek: San’at bu — oyna, u xalqning hayotini ko‘rsatadi. Xalq qanchalik boy bo‘lsa, san’at ham shuncha boy bo‘ladi va rivojlanadi. Musiqaga qarshi chiqish kerak emas, uni doim qo‘llab-quvvatlash zarur.

Faoliyatimizda bir voqeaga guvohi bo‘ldikki, bu hech qachon esimizdan chiqmasa ham kerak. 2025-yilning aprelida Toshkentda musiqa festivali o‘tkazildi. U yerda bir erkak ijodkor yuzini grim qilgan holda sahnaga chiqdi. O‘sha payt IIB xodimi o‘sha ijodkor yuzini identifikatsiya qilib bo‘lmaydigan holda sahnaga chiqqanini aytib, uning shaxsini aniqlash uchun IIB binosiga olib bordi. Xodimning oldida plansheti yo‘q ekan. O‘sha kuni 2 ta guruh sahnaga chiqa olmadi. Bu kabi hunuk holatlar har qanday ijodkorga salbiy ta’sir qiladi.

San’atni har bir soha vakili, har bir fuqaro tushunishi va unga qarshi chiqmasligi kerak. San’at bo‘lmasa odamlar robot bo‘lib qolardi, his-tuyg‘ularsiz yashardi. San’at insonning tuyg‘ularini tarbiyalaydi.

Azizxon: Davlatni bir stul deb oladigan bo‘lsak, uning to‘rt oyog‘idan biri bu musiqa va san’at. Musiqa rivojlansa, mamlakat iqtisodiyoti ham rivojlanadi. San’atsiz taraqqiy etish juda qiyin, dunyoga tanilish murakkab. Shu sababli unga taqiqlar qo‘ymaslik lozim va to‘g‘ri foydalanish zarur.

Musiqa odamga o‘ylash, yashash, sevish uchun kerak. Musiqa tinglagan odam o‘ziga nimalarnidir topadi, xotiralari jonlanadi, yashashga umid bag‘ishlaydi.