Farg‘ona viloyati Beshariq tumani Yakkatut mahallasining Yangi hayot ko‘chasida yashovchi Turdiniso Mansurova yosh kelinlik davridan beri paxta teradi. Aya vaqtida 180−200 kilogacha paxta terib, ilg‘or paxtakorlar uchun atalgan sovg‘ayu mukofotlarni muntazam qo‘lga kiritib kelgan.

U turmushining dastlabki yillarida farzandsizlikdan qiynalgan. “Xotiningni qo‘yib yubor” qabilidagi ko‘pgina qistovlarga qaramay, eri undan ajralishni istamagan.

“Xoh ishoning, xoh ishonmang, shundan keyin sakkiz farzand ko‘rdik. Bizni keyin “ZAGS”dan o‘tkazishgan. Mening bittayu bitta aybim — o‘qimaganim. O‘qishga sharoit yo‘q edi. Imzo chekishni, Turdiniso deb yozishni endi-endi o‘rgandim”, — deydi onaxon.

Turdiniso aya yaqin qo‘shnisi Bo‘stonoy opani chaqirib, birga paxta terimiga chiqishini aytadi. Kerakli narsalar — katta qop, ishchi kiyimlar, etak (belni bog‘lashga ham yana bir etak), choy solingan baklashka, non, kosa, qoshiq — hammasi olingach, yo‘l-yo‘lakay qolgan terimchi ayollar bilan to‘planishadi.

Qishloq ahli bir-birini yaxshi taniydi. Mashinasi bor kishi yayov qishloqdoshini shunday tashlab ketmaydi. Bu gal ularni “Yigitalining o‘g‘li” yarim yo‘lgacha eltib qo‘ydi; qolganiga ham biror ulov topilib qolar.

Yakkatutlik 25 ayol Dinara fermer (Aliyeva)ning yerida paxta terib, kilosiga 2 ming so‘mdan haq oladi. Dinara opa 32 gektar yerning 16 gektariga bug‘doy, 16 gektariga paxta ekkan. U bu yil har gektardan 35−40 sentnerdan hosil ko‘tarib, paxta rejasini muddatidan avval bajarishni ko‘zlayapti.

Ana shu terimchilar orasida yoshi ham, tajribasi ham eng ulug‘i Turdiniso aya. Onaxon qizlariyu nevaralari tengi bu xotin-qizlarning qay biri kecha qaysi qatordan tergani, qayerga kelib to‘xtab qolganigacha biladi. Shunga ko‘ra, ularga tag‘in eslatib qo‘yadi. U: “Ilohim hammaga kuch-quvvat bersin, niyatlarini ro‘yobga chiqarsin” deya duo qilib, ish boshlaydi, qolganlar ham shundan keyin paxta terishga kirishadi.

Turdiniso aya g‘o‘za poyalari uncha baland bo‘lmaganigami yoki o‘zi aytgandek, tik turib terishga beli yaramasligi boisidanmi, o‘tirib paxta teradi. Qo‘llari tez ishlaganidan qancha paxta terdiyu, etagiga qancha tushdi, ilg‘amay qolasan kishi.

“Men paxtaga bu yil chiqib qolganim yo‘q — har yil terib yurgan odamman. Mehnat qilmasam, kasal bo‘lib qolaman. Faqat qatordan qatorga o‘tishga qiynalaman va paxta to‘la qopni ko‘tarolmayman. Brigadamiz boshlig‘i G‘ufronjon baraka topsin, o‘zi tashib beradi”, — deydi Turdiniso aya.

Onaxon bir kun avval hammadan ko‘proq — 78 kilo paxta tergan. Terimda hech kim unga yordam bermaydi, aksincha, uning o‘zi boshqalar uchun ham terishga tayyor. Onaxonga “Temir xotin” laqabi ham bejiz berilmagan — tushlik payti hamma hordiq chiqarib, mizg‘ib olsa, u dala kezib, paxta g‘amlagan.

Turdiniso ayaning farzandlari uni Umraga yuborishlarini aytsa-da, onaxon bolalarining bu taklifiga ko‘nmagan. Uning fikricha, ibodat amaliga kishi o‘z peshona teri bilan topgan pullariga borishigina halovat beradi. Onaning “qaysar”ligiga sabab ham, aslida, shu.

“Ona dalaga chiqqanlarida hamma u kishini yaxshi ko‘rib qoldi. Keyin Nodiraxon ismli fermer u kishiga Umra yo‘llanmasini olib berdi. Hokimlikdan kelib, onani tabriklab ketishdi”, — deydi Turdiniso ayaning yaqin qo‘shnisi Bo‘stonoy opa.

Turdiniso aya terim vaqti yakkalanib qolsa yo zeriksa, eski mumtoz qo‘shiqlar, Ma’murjon Uzoqov ashulalaridan hirgoyi qilib turadi. Bu unga dugonalari bilan o‘yin-kulgilar qilib paxta tergan kezlarini yodga soladi.

“Mening hamma qadrdonlarim o‘tib ketdi, bir men qoldim. Haqiqatan ham yomon ekanman-da, a? Nega hammasi ketdiyu, men qoldim”, — deb qoldi aya bir mahal. Muxbir esa bunga javoban “demak boshqalarga kerak ekansiz, hali ham borsiz” deydi. Bu gapga ayaning ko‘ngli, biroz bo‘lsa-da, yorishgandek bo‘ladi va qah-qah otib kuladi.

Bu vaqtda ikkita ish bo‘ladi — bir tarafda terilgan paxtalar tarozida tortiladi, boshqa tarafda tushlikka ovqat beriladi. Brigada boshlig‘i ovozini baland qo‘yib, dala uzra: “Hoy paxtakorlar, obed, obed! Kelinglar endi”, deya ularni chorlaydi.

Turdiniso aya tushgacha 38 kilo paxta tergan. Balki ha deganda uni “televizorga chiqarish uchun Toshkentdan kelgan” muxbir chalg‘itavergani natijaga ta’sir qilgandir. Biroq bugun ham rekord qo‘yish uchun yetarlicha fursat bor hali.

Tushlikdan keyin terim yana avj oladi. Terimchi ayollar birin-ketin etaklarini to‘ldirib, tezroq uyga qaytish xayolida: uy nima bo‘ldi, bola-chaqa nima qildi? Turdiniso aya esa avvallari ahvol og‘irroq bo‘lganini aytadi.

“Zamonimizdan aylanay, hozir hamma narsa yetarli. Avvallari paxtadan bo‘shab, yugurib borib non qilardik, ovqat qilardik, kir yuvardik. Hozir kim non yopyapti?! Tayyor non turibdi, tayyor osh turibdi. Bizning davr qiyinchilik edi, hozirgi davr — mazza davr”, — deydi Turdiniso aya tergan paxtalarini bamaylixotir etagiga solarkan.

Onaxonning etagi to‘ldi. Bu safar etakni bo‘shatishga boshqalarni ovora qilgisi kelmay, o‘zi o‘rnidan turib, harakat qildi. Paxta solingan qopi ham to‘lay deb qolgan. Ayaga brigada qizlari orasida rekord qo‘yish ishtiyoqi tinchlik bermay turibdi. Mabodo kimdir undan ko‘proq terib qo‘ysa, bu uning kayfiyatiga ta’sir qilmasdan qolmasa kerak.

Lekin hozir kayfiyati zo‘r, shashti baland. Dala ichida qo‘shiq hirgoyi qilib, xuddi o‘ynab paxta terayotgandek bu bir kam 80 yoshli onaxonning tetikligiga havasing keladi kishi.

Ko‘z tegmasin!