Toshkent — mozaik pannolar vizual va madaniy kodning ajralmas qismiga aylangan dunyodagi kam sonli shaharlardan biridir. Hozir poytaxtda 500 ga yaqin mozaika: turar-joy binolari va jamoat inshootlarining fasadlarini bezab turgan ulkan monumental pannolardan tortib, hovlilar va metro bekatlaridagi kichik kompozitsiyalargacha mavjud. Asarlar soni bo‘yicha Toshkent jahon rekordiga da’vogarlik qilishi mumkin va shuning uchun ham ayni damda Ginnesning rekordlar kitobiga ariza topshirish imkoniyati ko‘rib chiqilmoqda.

Toshkent va mamlakatning boshqa shaharlarida saqlanib qolgan mozaik pannolarning aksariyati sovet modernizmi gullab-yashnagan davr — 1960−1980-yillarda yaratilgan. Ular yangi vizual muhitni shakllantirishga qaratilgan davlat buyurtmalari va shaharsozlik dasturlari doirasida barpo etilgan. Loyihalar ustida mahalliy rassomlar va me’morlar hamda SSSRning boshqa respublikalaridan taklif etilgan ustalar ishlagan. Bu davr mafkurasi: taraqqiyot, mehnat, ilm-fan, xalqlar do‘stligi va insonga g‘amxo‘rlikni aks ettiruvchi uslublar, texnikalar va syujetlarning xilma-xilligini ta’minlagan.

Toshkent mozaikalari tarixi uch aka-uka — Pyotr (1929−1993), Nikolay (1931−2014) va Aleksandr Jarskiy (1936−2015) nomlari bilan chambarchas bog‘liq. 1966-yilgi falokatli zilziladan so‘ng, poytaxt yangilanishga muhtoj bo‘lib qoldi va O‘zbekistonga butun Sovet Ittifoqidan eng yaxshi qurilish brigadalari va me’morlar kela boshladi. Ular orasida Jarskiylar ham bor edi.

Ular dastavval “Tashgiprogor” loyihalash institutiga ishga kiradi, biroq tor sharoit va mutaxassislarning ko‘pligi tufayli tez orada temir-beton buyumlari zavodiga me’mor bo‘lib o‘tadi. Bu yerda ular yangi turar joy mavzelari uchun panellar ishlab chiqarardi. Aynan shu yerda Jarskiylar birinchi marta chiqindixonaga olib ketishga tayyorlanayotgan singan kafel plitkalar uyumiga e’tibor qaratadi. Ko‘pchilik uchun bu bir uyum axlat bo‘lsa, aka-ukalarning kattasi Pyotr Vasilevich uchun yangi material edi. Qiyofasiz beton fasadlarni davr ramzlari va Sharq timsollariga boy yorqin badiiy asarlarga aylantirish g‘oyasi ana shunday tug‘iladi.

Shahar makonini jonlantirish g‘oyasi Toshkentning o‘ziga ham yaqin va tushunarli bo‘lib chiqdi. Yillar o‘tishi bilan Jarskiy va boshqa rassomlarning mozaikalari hamma joyda: turar-joy binolarining yon devorlarida, jamoat binolarining ichki qismlarida, metro bekatlarida va hatto favvoralarda paydo bo‘la boshladi.

Biroq 1990-yillar va 2000-yillarning boshlarida ko‘plab mozaikalar turli sabablarga ko‘ra yo‘qotildi. Pannoli binolar buzildi, merosga befarq munosabatda bo‘lindi, obyektlar qo‘riqlanmadi, tizimli restavratsiya ishlari olib borilmadi. Ba’zi mozaikalar bo‘yaldi, qoplama ostida qolib ketdi.

Gazeta Toshkentning 12 ta tumanining har biridan bittadan ramziy mozaikani bir sahifaga jamladi. Bunda “Shagayu.uz” ijtimoiy guruhi rahbari, modernizm me’morchiligi targ‘ibotchisi, sovet modernizmi me’morchiligi haqidagi maqolalar muallifi Fotima Abdurahmonova nashr hamrohi bo‘ldi.

1969-yili Chilonzorning 5-mavzesidagi 22-uy fasadida turar joy majmualari qurilishini nazorat qiluvchi davlat idorasi bilan kelishilgan holda Toshkent tarixidagi birinchi mozaika paydo bo‘ldi. Uning muallifi Pyotr Jarskiy kompozitsiyani bir necha qismga bo‘lingan vertikal simmetrik polotno sifatida tayyorladi.

Asar go‘yoki yangi badiiy tilning namunasi: yorqin, ulkan va ta’sirchan. Syujetni yaratishda muallif Afrosiyob, Varaxsha va Panjikentning ko‘hna devoriy suratlaridan ilhomlangan.

Pastki qismida uyg‘unlik va ijodkorlik ramzi hisoblanmish lira tasvirlangan. Uning tepasida islomgacha bo‘lgan O‘rta Osiyoga xos uzun libos kiygan to‘rtta kishi aks etgan; ularning qo‘lida birodarlik va birdamlikni ifodalovchi qizil tasma bor. Undan ham yuqoriroqda zikkurat, uning ustida hayvonsimon naqsh tasvirlangan.

Fotima Abdurahmonovaning aytishicha, birinchi Toshkent mozaikasi sotsrealizm mafkurasini qadimgi Sharq merosi unsurlari bilan uyg‘unlashtirgan. Syujet shahar manzarasiga qadimiy ko‘rinish qo‘shgan.

Fotima Abdurahmonovaning ta’kidlashicha, bu panno “Tashgiprogor” loyihalashtiruvchilarini rostmana hayratga solgan: u odatiy qoidalarga mos kelmas, O‘zbekistonning an’anaviy bezak uslublaridan ham naqsh, ham ranglar jihatidan keskin farq qilardi. Qizg‘ish-jigarrang va tillarang tuslar, yirik masshtab, tasvir erkinligi, muallifning boy fantaziyasi dastlab ehtiyotkorlik bilan qabul qilingan.

Biroq bu ishni hech kim tanqid qilmagan — ehtimol, o‘sha paytdagi shoshilinch qurilish sharoitida estetika masalalari ikkinchi darajaga tushib qolgani uchun shunday bo‘lgandir. Lekin aynan shu mozaika Toshkent qiyofasida yangi sahifani ochadi va butun bir davr — shaharga o‘nlab yillar davomida badiiy tus bergan monumental mozaika maktabini boshlab beradi.

Katta akasidan keyin monumental san’atga aka-ukalarning o‘rtanchasi — Nikolay Vasilevich Jarskiy kirib keldi. Uning uslubi nozik bezaklar, yirik kompozitsiyalarga moyillik, sovet davri mafkuralarini sharqona shoirtabiatlik bilan uyg‘unlashtirishga intilish bilan ajralib turardi. Qadimiy meros ramziyligiga e’tibor qaratgan akasidan farqli o‘laroq, Nikolay ko‘proq fan, taraqqiyot va kelajak insoni mavzulariga murojaat qilardi.

1970-yillarning ikkinchi yarmida bu izlanishlar kosmos mavzusida o‘z aksini topdi. Yangi yo‘nalishning ramzi sifatida 1977-yili Shayxontohur tumanidagi to‘qqiz qavatli uylarning yon devorlariga Nikolay Jarskiy pannolari o‘rnatildi. Bu yerda Toshkentda ilk bor ilmiy pafos sharqona bezak an’analari bilan uyg‘unlashgan kosmos obrazi paydo bo‘ldi.

Labzak dahasidagi katta yo‘lga nisbatan qiya joylashgan uchta uy umumiy ansamblni tashkil etadi. Ushbu triptix oddiy arxitektura rassomlarning qoyilmaqom san’at asarlari uchun maydonchaga aylanishining Toshkent misolidagi noyob namunasidir.

Birinchi panno kosmonavt figurasi atrofida qurilgan. U burj belgilari zich joylashgan medalon fonida vaznsizlikda suzib yuribdi; kosmonavt qo‘liga ilmiy taraqqiyot ramzi bo‘lgan atomni ushlagan. Atrofda yulduzlar charaqlab, sun’iy yo‘ldosh va kosmik kema muallaq qotgan. Kompozitsiya markazida gulsimon naqshli rozetka ochiladi. Chetlaridagi yumshoq o‘simlik naqshlari kosmosning sovuqligini yumshatadi.

Fotima Abdurahmonova ta’kidlaganidek, bu mozaika nafaqat koinotning kashf etilishi, balki inson tabiatidagi ma’naviy negizning saqlanib qolishi haqida ham hikoya qiladi.

Ikkinchi uydagi kompozitsiya mavzusi aviatsiyaga bag‘ishlangan. Yon devorning yuqori qismida qiruvchi samolyot va ikkita samolyot tasvirlangan. Bu yerda texnika va parvoz endi Yer atmosferasidan tashqariga chiqmaydi, lekin chegaralarni kesib o‘tish haqidagi umumiy orzuning bir qismi bo‘lib qoladi.

Uchinchi uy dirijabl va havo shari tasvirlari bilan ansamblni yakunlaydi.

Ushbu uchta mozaika turkumi yaxlit asar sifatida ishlaydi. Ular birgalikda har qanday yutuq orzudan boshlanishini eslatib turadi.

Uch aka-uka monumentalistlarning eng kichigi, Aleksandr Vasilevich Jarskiy (1936−2015) san’atga Pyotr va Nikolaydan keyin kelgan, biroq unda o‘ziga xos o‘rin egallagan. Uning uslubi his-tuyg‘ularga boyligi va plastikasi bilan ajralib turardi: u shaklning ulug‘vorligini obrazlarning yumshoqligi va insoniyligi bilan uyg‘unlashtira olardi, o‘zining badiiy yo‘nalishini inson va tabiat atrofida qurardi.

Uning eng ta’sirchan asarlaridan biri 1991-yili yaratilgan “Suv stixiyasi” mozaikasi bo‘lib, u Toshkentning Bektemir tumanidagi Suvsoz-2 massivida joylashgan 51-sonli turar joy binosining yon devorini bezab turibdi. Uning markazida rassom hayot manbai bo‘lgan suv obrazini kuch va nazokatni mujassam etgan go‘zal ayol qiyofasida tasvirlagan.

Ayolning qomati to‘qqiz qavatli binoning butun balandligini egallaydi. Uning egnida dengiz to‘lqini rangidagi uzun ko‘ylak, belbog‘ va naqshli to‘qa tasvirlangan. Ko‘ylak to‘lqinlanayotgandek tasavvur uyg‘otadi, bu esa tasvirga harakat bag‘ishlaydi. Qora sochlari yoyilgan, boshida do‘ppi. Ayol bir qo‘lida yosh niholni ushlab turibdi. Bu detallar uni ona Yer timsollariga bog‘laydi.

Ayol sug‘orish kanallari kesib o‘tgan yerda yurib bormoqda. Bu kanallar O‘zbekistonning qurg‘oqchil iqlimida hayotni va qishloq xo‘jaligini ta’minlaydigan suv inshootlariga ishora qiladi. Ayolning oyoq tomonida gul parvarishlayotgan bola o‘tiribdi. Shunday qilib, syujet suv hayot berishi, kelajakni va dunyodagi uyg‘unlikni ta’minlashi haqida so‘zlaydi.

Naqshli fon ham muhim ahamiyatga ega: figurani to‘lqinsimon va o‘simliksimon bezaklar o‘rab turadi. Pastki qism uzoq umr va hosildorlik ramzi bo‘lgan archa va anor naqshlari bilan bezatilgan. Qum-tillarang fon moviy rangni kuchaytiradi, shuning uchun kompozitsiya uzoqdan ko‘zga tashlanadi.

Ukrainalik yozuvchi va rassom Taras Shevchenko tasviri tushirilgan mozaikali panno Toshkentning Mirobod tumanidagi 110-maktab fasadiga ko‘rk bag‘ishlaydi. Smaltadan ishlangan panno ta’lim muassasasi qurilgan yili — 1969-yilda o‘rnatilgan.

Binoni ukrainalik me’mor Iosif Karakis loyihalagan. Panno muallifi Vladimir Kutkin. Rassom Taras Shevchenkoning “Kobzar” to‘plami asosida ulug‘vor asar yaratgan. Mozaika ukraina xalqining qullikdan ozodlikka erishishi yo‘lini aks ettiradi.

Kompozitsiyaning markazida qo‘lida ukraincha torli cholg‘u — kobza ushlagan shoirning o‘zi turibdi. Shevchenko pannodagi boshqa qahramonlardan yuqoriroqda tasvirlanadi.

Pannoning chap tomoni ko‘kish-kulrang tusda ishlangan bo‘lib, unda boshini egib turgan qul va xorg‘in xalq qiyofasi tasvirlangan. Qahramonlardan biri og‘ir mehnatdan holsizlanib, yonboshlab yotibdi. Asta-sekin norozilik to‘lqini ko‘tariladi: temirchi yorqin yaltiragan ozodlik qilichini uzatmoqda. Uning qiyofasi yorug‘ kelajakka bo‘lgan umidni ifodalaydi.

Kompozitsiya markazida qo‘zg‘olon manzarasi ochiladi: odamlar nayzalarini ko‘targan, oldinda esa xalq harakatining ramzi bo‘lgan jangovar ayol turibdi. Bu epizodlar to‘q sarg‘ish-ko‘k tusda ishlangan bo‘lib, kurashning shiddati va kuchiga urg‘u beradi.

Panno cho‘qqisi tinchlik sahnasiga aylanadi: bug‘doyzorlar va mevali daraxtlar orasida farzandini yetaklagan baxtli juftlik qad rostlagan. Qahramonlarning oyoqlari ostida suv jildiraydi, boshlari uzra quyosh nur taratadi, kamalak porlaydi. Erkak va ayol ukrain xalqining o‘ziga xosligini aks ettiruvchi milliy kiyimlarda. Pannoning bu qismi iliq tillarang-qizil ranglarda ishlangan.

Bugungi kunda mozaika zilziladan keyin Toshkentni qayta tiklashda ishtirok etgan ko‘plab xalqlarning mehnatini eslatib turuvchi muhim yodgorlik sifatida qabul qilinadi.

Mirzo Ulug‘bek tumani Mustaqillik shoh ko‘chasidagi “Dinamo” sport zali fasadidagi mozaika taxminan 1963-yilda tayyorlangan. Muallifi noma’lum.

Bunday asarlar sovet qurilish dasturining bir qismi sifatida vujudga kelgan: jamoat binolarini qurish uchun ajratilgan mablag‘ning taxminan 5 foizi bezak uchun sarflangan.

Mozaika birdamlik va faxr-iftixor tuyg‘ularini uyg‘otadi. Kompozitsiya ikki qismdan iborat. Birinchisi olimpiya sportchilarining tasvirlari bilan jonlantirilgan: miltiq va kamondan o‘q otish, yengil atletika, qilichbozlik, badiiy va sport gimnastikasi.

Orqa fonda tasvirlangan qo‘lida mash’ala tutgan Prometey mozaikaning asosiy timsoli hisoblanadi. Fotima Abdurahmonovaning aytishicha, u kurash, tinchlik va do‘stlik mash’alini olib yuradi.

Kamonchilarning boshlari uzra tinchlikning yana bir ramzi — kabutarlar tasvirlangan. U o‘qchining miltig‘ida ushlab turilgan Olimpiya halqalarida ham takrorlanadi.

Sodiq Azimov 2-tor ko‘chasi 20-uy manzilida joylashgan 222-bolalar bog‘chasi fasadida taxminan 1970-yillarning o‘rtalarida tayyorlangan noma’lum muallifning mozaik pannosi saqlanib qolgan.

Kompozitsiya markazida uchta bolakay tasvirlangan. Qiz dunyoga quchoq ochaayotgandek qo‘llarini yuqoriga ko‘tarib turibdi. Uning ikki yonida ikki o‘g‘il bola: biri geometrik shakllarni ushlab o‘tiradi, ikkinchisi gullarga qo‘l cho‘zmoqda. Ularning holatlari bolalikning jo‘shqinligi va qiziquvchanligini aks ettiradi.

Panno foni o‘simlik va hayvonlar tasvirlari bilan boyitilgan. Sariq, yashil va moviy ranglar kompozitsiyaga iliqlik, yorug‘lik va bayramona kayfiyat bag‘ishlaydi.

Bunday asarlar nafaqat fasadlarni bezash, balki 1970-yillar Toshkent monumental san’atining yangi badiiy til izlanishlari namunasi sifatida ham qimmatlidir, deya ta’kidlaydi Fotima Abdurahmonova. Bu yerda qat’iy mafkuraviy ramzlarni uchratmaysiz — ko‘z oldimizda bolalikning hozirgacha yashab kelayotgan sof va quvnoq timsoli turibdi.

Yakkasaroy tumanidagi sobiq Fayzulla Xo‘jayev nomidagi 1-sonli poyabzal fabrikasi (hozirgi NEXT savdo-ko‘ngilochar markazi) fasadida 1986-yili rassom Vladimir Ivanovich Drigin tomonidan tayyorlangan ikkita smalta mozaik panno saqlanib qolgan.

Birinchisi — “Bayram” pannosi o‘lchami va yorqinligi bilan e’tiborni tortadi. Kompozitsiya markazida uchta doira va uchta karnay — o‘zbek milliy musiqa asboblari tasvirlangan. Musiqa asboblari joylashtirilgan medalon atrofidagi silliq egilishlarda tovush to‘lqinlari aks etgandek.

Ikkinchisi — “Osiyo” pannosi nozikroq va lirik. Kompozitsiyaning yuqori qismidagi qavariq doira ichida ayol qiyofasi tasvirlangan — bu Driginning o‘z rafiqasining portreti bo‘lib, uning bu asaridagi shaxsiy shtrixi hisoblanadi. Doira ishni ikki qismga ajratadi: pastda o‘simlik naqshi yoyiladi, yuqori qism esa mavhumlikka o‘tadi va, Fotima Abdurahmonovaning so‘zlariga ko‘ra, Sharqning boy madaniy va badiiy an’analariga ishora qiladi.

“Bu yerdagi mozaika shunchaki bezak emas, balki hayotning to‘xtatib qo‘yilgan lahzasi bo‘lib, unda ovozlar, musiqa va davr ritmi quloqqa chalinadi”, — deydi Fotima Abdurahmonova.

Qoraqamish mavzesining 1⁄4 dahasida joylashgan Gulsaroy ko‘chasidagi 28- va 29-uylarning yon devorlari to‘g‘ri burchak hosil qiladi. Bir paytlar ularni Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostoni asosida yaratilgan diptix birlashtirgan edi.

Asarni 1973-yili tumandagi ko‘plab binolarning fasadlarini bezagan rassom Yuriy Dmitriyevich Zaysev tayyorlagan. Bu mozaikalar nafaqat buyuk adabiy merosga murojaat, balki me’morchilikning she’riy ohangga ega bo‘lish imkoniyati namunasi ham edi.

Yon devorlardan birida Shirinning tasviri saqlanib qolgan. U yelkasida suv oqib turgan ko‘za bilan yorqin gilamda o‘tiribdi. Uning kiyimlari soddaligi tabiiy jozibadorligiga urg‘u beradi.

Uzun qora sochlarning jingalak uchlari tasvirga nafislik bag‘ishlaydi. Shirinning yuzi ochiq, peshonasi keng, nigohi ravshan. Uning boshi uzra ko‘plab mayda qismlardan tashkil topgan ajoyib bosh kiyimini eslatuvchi murakkab geometrik shakl joylashgan.

Pannonning o‘ng tomoni to‘q ko‘k fonda jigarrang-qora tusda kesishgan to‘rtburchak va kvadratlardan iborat geometrik naqsh bilan bezatilgan. Yon qismlari burni qayrilgan sharqona poyabzalni eslatuvchi juft bezak bilan ziynatlangan.

Ikkinchi tomonning Farhodga bag‘ishlangan tasviri deyarli o‘chib ketgan. Panno quyosh tushadigan tomonda joylashgani uchun jiddiy shikastlangan va bugungi kunda undan faqat sezilar-sezilmas izlar ko‘zga tashlanadi.

Arxiv suratlarida u zabardast va mard yigit sifatida namoyon bo‘ladi. Uning qomati harakatchan: u toshga engashib, cho‘kichni ko‘tarmoqda, uning ostidan qizil va sariq ranglarning yorqin uchqunlari otilib chiqmoqda. Baquvvat mushaklari qahramonning jismoniy kuchi va qat’iyatini ta’kidlab turibdi. Orqa fonda keskin to‘lqinlar va chaqmoq chaqnashlari tasvirlangan. Ular birgalikda tabiiy ofatga qarshi kurashda harakat tuyg‘usini uyg‘otadi. Pastda bezakli egri chiziqlar o‘tgan. Bu suv — Farhodning o‘z sevgilisi va xalqi uchun kanal qazishdagi asosiy jasoratiga ishora.

Fotima Abdurahmonovaning so‘zlariga ko‘ra, bugungi kunda mozaikaning yo‘qolgan qismini tiklash rejalari ko‘rib chiqilmoqda.

Uchtepa tumanining Chilonzor-14 dahasidagi 3-uyning chekkasida g‘aroyib tarixga ega mozaika saqlanib qolgan: uning Turkmanistonda “egizak singlisi” bor. Fasadda rubob chalayotgan cholg‘uchi va doira ushlab turgan raqqosa tasvirlangan.

1966-yilgi zilziladan so‘ng Toshkentni turkmanistonlik quruvchilar ham tiklagan bo‘lsa, 1969-yili O‘zbekiston xalqi Chorjo‘y (hozirgi Turkmanobod) shahrida kuchli suv toshqini oqibatlarini bartaraf etishda turkmanistonliklarga yordam bergan. Ushbu birdamlik xotirasi sifatida ikki shaharda deyarli bir xil pannolar paydo bo‘lgan.

Toshkent mozaikasining foni iliq sariq mayda toshlar bilan qoplangan. Sochiga oq oralagan, do‘ppili cholg‘uchi cholg‘u asbobini ushlab o‘tiribdi. Unga orqa o‘girib, oq ko‘ylak va qizil nimcha kiygan ayol tasviri tushirilgan. G‘oyaga ko‘ra, qahramonlar bir-biriga qaratilgan bo‘lishi kerak edi, biroq o‘rnatish paytida xatoga yo‘l qo‘yilgan.

Ko‘k fonda ishlangan turkman versiyasida raqqosa musiqachiga yuzlangan.

Fotima Abdurahmonovaning aytishicha, bu obrazlarning kelib chiqishi va milliy mansubligi borasida ko‘p bahslar mavjud. Toshkent pannosini tojik ustalari ishlagan deb taxmin qilinadi, biroq liboslar va shakllarning plastikasi o‘zbek va turkman an’analariga yaqinroq. Bu yerda ko‘proq Sharqning umumlashma obrazi mujassamlashgan.

Yunusobodning 3-mavzesidagi ikki uyning chekkalarida so‘nggi sovet mozaikalarining nodir ansambli saqlanib qolgan bo‘lib, unda rus avangardining izlari sezilib turadi.

Birinchi uyning chekkasida karnaychi tasvirlangan. Uning qiyofasi ortida boy fon namoyon bo‘ladi: shahar, uning masjidlari va zavodlari uzra yulduzli osmon yoyilgan. Kompozitsiya shunday tuzilganki, karnay tovushi har tomonga tarqalib, butun fasad yuzasining ritmini belgilaydi.

Ikkinchi uyda ham karnay chalayotgan musiqachi tasvirlangan. Biroq panno foni keskinroq, geometrik. Yuqori qismida quyosh joylashgan bo‘lib, uning yarmi yuzga ega. Chap tomonda an’anaviy madrasa va masjidlar me’morchiligidagi naqshlarga ishora qiluvchi feruza-moviy kublardan iborat blok kompozitsiyani muvozanatlashtiradi.

Fotima Abdurahmonovaning ta’kidlashicha, 1993-yili tayyorlangan bu ikki panno musiqa va bayramga bag‘ishlangan yagona ansamblni tashkil etadi. Karnay — to‘y-hashamlarda, xalq sayillarida yangraydigan cholg‘u bo‘lib, bu yerda shahar haqidagi ramzga aylanadi: jonli, jarangdor, harakatdagi. Syujet o‘tish davri — sovet davrining tugashi va Toshkent uchun yangi obrazlar izlanishining boshlanishini ta’kidlaydi.

Toshkent aeroporti binolaridan birining fasadida 1970-yilda monumental rassom Vladimir Chub tomonidan yaratilgan smaltadan ishlangan mozaik panno saqlanib qolgan.

Kompozitsiya o‘zining sermazmunligi bilan hayratga soladi: fonda binolar, o‘simlik naqshlari, qushlarning siluetlarini ko‘rish mumkin va bu naqsh ustida fazoni tartibga soluvchi to‘q ko‘k rangli arkalar qatori cho‘zilgan.

Fotima Abdurahmonovaning so‘zlariga ko‘ra, Chub uchun mozaika nafaqat bezak, balki hikoya qilish usuli ham bo‘lgan. Umumlashtirilgan ramzlarga moyil bo‘lgan ko‘plab hamkasblaridan farqli o‘laroq, u tafsilotlarga va “kichik hikoya"ga e’tibor qaratgan: yuzlar, imo-ishoralar, maishiy sahnalar.

“Ichki” polotnoda minoralar, madrasa va masjidlarning gumbazlari, gullagan bog‘lar yaqqol ko‘zga tashlanadi. Fotima Abdurahmonovaning ta’kidlashicha, bu yerda kundalik hayot manzaralari ham uchraydi: milliy cholg‘u asboblari tutgan musiqachilar, karvonsaroylar oldidagi yo‘lovchilar, ko‘za va gazlama sotuvchilar. Shunday qilib, rassom Markaziy Osiyo madaniyati bilan bog‘liq turli xil narsalar va obrazlarni bitta tasvirda uyg‘unlashtirgan.

Fon ustiga tushirilgan chuqur ko‘k ravoqlar ham bezak panjarasi, ham ramziy kod vazifasini bajaradi. Ushbu rejalar o‘yini tufayli tomoshabin harakatni his etadi: fazo nafas oladi, bozor gavjumligidan karvonning sekin yurishi tomon o‘tadi, deydi Fotima Abdurahmonova.

Hozirgi kunda Yangihayot tumani tarkibiga kiruvchi Sergeli-1 mavzesidagi 16-turar joy binosining yon devorida 1980-yilgi mozaika saqlanib qolgan. U so‘nggi sovet modernizmiga xos bo‘lgan mavhum uslubda bajarilgan: qat’iy vertikal chiziqlar va simmetriya ustunlar, ravoqlar yoki qo‘llarini ko‘targan odamlarning shakllarini eslatuvchi kompozitsiyani hosil qiladi. Bu shakllar shartli bo‘lib, turlicha talqin qilinishi mumkin, ammo har qanday holatda ham yuqoriga intilish, qo‘llab-quvvatlash va birlik tuyg‘usini uyg‘otadi.

Yangihayot tumani Toshkent shahridagi eng yosh tumanlardan biri hisoblanadi. U 2020-yilda Sergeli tumanining janubiy qismi alohida ma’muriy birlik sifatida ajratilgan vaqtda tashkil etilgan. Yangi hudud sovet davrining oxiridagi turar joy massivlarini o‘z ichiga olgan bo‘lib, ular keng ko‘chalar va namunaviy ko‘p qavatli uylar bilan zamonaviy va keng mavzelar tarzida qurilgan. Shaharning eski tumanlaridan farqli o‘laroq, Yangihayotda tarixiy yodgorliklar yo‘q, lekin aynan shu sababli 1970−1980-yillardagi mozaikalar va boshqa monumental san’at namunalari bu yerda alohida qadrlanadi — ular tumanga tarixiy teranlik bag‘ishlaydi.