Olmaotada 2022-yili boshlangan qurilish ishlari o‘z nihoyasiga yetib, Almaty Museum of Arts (ALMA) san’at muzeyi ochildi. Bu Markaziy Osiyodagi birinchi xususiy san’at muassasasi bo‘lib, uning to‘plamidan asosan qozog‘istonlik bo‘lgan mintaqa rassomlari bilan bir qatorda jahon miqyosidagi yulduzlar — haykaltarosh Richard Serra, video-art asoschisi Bill Viola (AQSh), rassomlar Yayoi Kusama (Yaponiya) va Anselm Kifer (Germaniya) asarlari ham joy olgan.

Muzeyning paydo bo‘lishi tadbirkor va metsenat Nurlan Smagulov nomi bilan bog‘liq. U Astana Group xoldingiga egalik qiladi va Forbes jurnali ma’lumotlariga ko‘ra, Qozog‘istonning eng boy tadbirkorlari ro‘yxatiga kiradi. 30 yillik tajribaga ega kolleksioner sifatida u shaxsiy to‘plamidan 700 ta san’at asarini muzey fondiga topshirgan.

Jahon darajasidagi madaniyat muassasasini qurish, uni texnik jihozlash va kolleksiyani shakllantirish homiyga 120 mln dollarga tushgan.

12-sentabr kuni bo‘lib o‘tgan ALMA rasmiy ochilishi arafasidagi matbuot anjumanida Nurlan Smagulov jurnalistlarga ona shahri Olmaotadagi san’at muzeyi uning uzoq yillik orzusi bo‘lganini ta’kidladi.

Bu orzuning ildizlari 1980-yillarning boshlariga — Moskvadagi Po‘lat va qotishmalar instituti (MISiS)dagi qisqa muddatli o‘qish davriga borib taqaladi. Darslar boshlanganidan keyingi birinchi yakshanbadayoq 17 yoshli Smagulov Moskvadagi Pushkin muzeyiga boradi. U yerda Matiss, Mone va impressionistlar, Sezann, Fernan Leje asarlarini tomosha qiladi. O‘sha kundan boshlab to Qozog‘istonga qaytguncha u ma’ruzalardan ko‘ra muzey va teatrlarda ko‘proq vaqt o‘tkazgan.

SSSR parchalangach, Smagulov tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullana boshladi. 1992−1993-yillarda Astana Motors kompaniyasini tashkil etdi va shu nomdagi birinchi avtosalonni ishga tushirdi. 2000-yillarda u birinchi MEGA Alma-Ata savdo-ko‘ngilochar markazini qurdi. O‘sha paytda Suyunboy shohko‘chasidagi “Toyota-sentr”da tadbirkor o‘zining birinchi “Alma-Ata” xususiy galereyasini ochdi, u yerda ko‘rgazmalar, musiqiy va she’riy kechalar o‘tkazilardi. Bu vaqtga kelib, u 10 yildan beri qozog‘istonlik rassomlarning asarlarini to‘plash bilan shug‘ullanardi, shuningdek, G‘arb san’at asarlarini kimoshdi savdosida sotib olishni boshladi. Rangtasvir, grafika va haykaltaroshlik asarlarining asl nusxalari Smagulov kompaniyalarining ofislarida va uning boshqa obyektlarida, shu jumladan, zavodlarida paydo bo‘ldi. Bu an’ana hozirga qadar davom etmoqda.

“Aftidan, 17 yoshda odam bilan sodir bo‘ladigan voqealar unga chuqur singadi va keyinchalik namoyon bo‘ladi. Biz zavodlar, [savdo va dilerlik] markazlarini qurdik, lekin har doim Olmaotaga qandaydir bezak, toj yetishmayotgandek tuyulardi. Yaxshi tasviriy san’at muzeyini qurmaganimiz uchun menda kompleks paydo bo‘ldi”, — deydi Nurlan Smagulov.

Smagulov uchun Almaty Museum of Arts navbatdagi biznes loyihasi emas va u buni pul ishlash maqsadida ochmagan. Bu shunchaki imkonsiz — dunyodagi hech bir muzey, hatto eng mashhuri ham o‘zini oqlamaydi. Tadbirkorning so‘zlariga ko‘ra, kirish chiptalarini sotishdan tushgan mablag‘ klining (tozalash) xarajatlarini qoplashga ham yetmaydi — chipta narxi 2 ming tenge (3,6 dollar yoki 45 ming so‘m).

Muzey orzusi zamirida jamiyat va mamlakat hayotini sifat jihatidan o‘zgartirish istagi yotadi. Bu haqiqat ekanligini Smagulov e’tibor qaratgan o‘tmishdagi misollar tasdiqlaydi. Masalan, rus metsenatlaridan Tretyakov, Mamontov, Shchukin, Morozovlar faoliyati XIX asr oxiri — XX asr boshlarida Rossiyada madaniyat va san’atning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatdi, ular to‘plagan kolleksiyalar esa muzey to‘plamlarining asosini tashkil etdi. Yoki Ispaniyaning sanoatlashgan shahri Bilbao tarixi ham bunga misol bo‘la oladi, u yerda Guggenxaym muzeyi ochilgandan keyin shahar butun dunyoga mashhur bo‘ldi.

“Men uchun ocharchilik davrida, aholining savodsizligi yuqori darajada bo‘lgan sharoitda konservatoriyalar, teatrlar, nashriyotlar, universitetlar, „Kazaxfilm“ studiyasini ochgan, Alash-O‘rdadan chiqqan birinchi qozoq hukumatlari ham muhim. Ular jamiyatimiz ma’naviyatini rivojlantirish juda muhimligi haqida qayg‘urgan. Inson faqat non bilan tirik emas”, — deydi Smagulov.

Homiyning fikricha, Qozog‘iston Milliy statistika byurosi ma’lumotlariga ko‘ra, 2,3 million kishi istiqomat qiladigan Olmaotadek megapolisga Qozog‘iston va Markaziy Osiyo san’atini namoyish etish, shuningdek, mamlakatga xalqaro san’at loyihalari va ko‘rgazmalarni jalb qilish uchun ko‘proq muzeylar va badiiy muassasalar kerak.

Bu o‘zini bolalar va kattalar uchun ma’rifiy dasturlar, shuningdek, dunyoning yetakchi institutlari bilan hamkorlikdagi tadqiqot tashabbuslari bilan jonli madaniy markaz sifatida namoyon etayotgan Almaty Museum of Arts missiyasiga mos keladi. Londonning Tate Modern zamonaviy san’at galereyasi bilan ilk qo‘shma loyiha 3−4-oktabr kunlari bo‘lib o‘tdi. Endilikda Getty Foundation (Los-Anjeles, AQSh) xayriya jamg‘armasi bilan hamkorlik qilish rejalashtirilmoqda.

Muzey ishlari bo‘yicha direktor Meruyert Kaliyevaning so‘zlariga ko‘ra, ALMA’ning ko‘rgazma faoliyati yiliga ikkita keng ko‘lamli ekspozitsiyaga asoslanadi.

“Ko‘rgazmalardan biri — Markaziy Osiyo san’ati yoki rassomlarimizga yaqin mavzularga bag‘ishlanganini muzey tayyorlaydi. Ikkinchisini tashkil etishga xorijiy madaniy muassasalarni jalb etishni rejalashtiryapmiz. Chunki bizning muhim vazifamiz nafaqat Markaziy Osiyo san’atini to‘plash, o‘rganish, saqlash va namoyish etish, balki tomoshabinlarimizga tanishtirish uchun Qozog‘istonga zamonaviy san’atning eng yaxshi namunalarini olib kelishdir. Bu Qozog‘iston va mintaqada san’at rivojiga qanday ta’sir qilishini ko‘rish juda qiziq bo‘ladi”, — deydi Meruyert Kaliyeva.

Uning so‘zlariga ko‘ra, muzey birinchi xalqaro ko‘rgazma loyihasini 2026-yilning yozida qabul qiladi.

Olmaota san’at muzeyi shaharning ishbilarmonlik markazida, gavjum Nazarboyev va Al-Farobiy shohko‘chalari kesishmasida joylashgan. Bu yerda qimmat ofislarga ega biznes-markaz yoki atrofga mos keladigan savdo majmuasini tasavvur qilish oson. Biroq bir vaqtlar yoqilg‘i quyish shoxobchasi joylashgan 2 gektarga yaqin yer maydonida uzoq vaqt davomida hech narsa “qad ko‘tarmadi”. Bo‘sh yer 2020-yilda shahar hokimligi uni Nurlan Smagulovga bepul ijaraga bergunicha qo‘ldan-qo‘lga o‘tib keldi.

Orzuni ro‘yobga chiqarish yo‘lidagi birinchi qadam muzey loyihasini ishlab chiqish bo‘yicha xalqaro tanlov e’lon qilinishi bo‘ldi. Unda Buyuk Britaniya, Daniya, Avstraliya va Yaponiyadan arxitektorlar — jumladan, eng mashhur zamonaviy me’morlardan biri Kengo Kuma ishtirok etdi. G‘oliblik Smagulov allaqachon hamkorlik qilgan Britaniyaning Chapman Taylor arxitektura byurosiga nasib etdi. Kris Lanksberi boshchiligidagi jamoa tadbirkor uchun 10 dan ortiq loyihalarni ishlab chiqqan, ular orasida MEGA Silk Way savdo markazi va Lexus Astana dilerlik markazi (Ostona), Mega-2 (Olmaota) va boshqalar bor. Byuro bungacha muzeylarni loyihalashtirmagan edi.

Ishga yetakchi xalqaro kompaniyalar jalb qilindi: muhandislik tizimlari uchun Buro Happold mas’ul bo‘ldi, muzeylarni rejalashtirish bo‘yicha Lord Cultural Resources mutaxassislari maslahatchi sifatida ishtirok etdi. Ular Gizadagi Buyuk Misr muzeyi, Abu-Dabidagi Luvr, Dohadagi Islom san’ati muzeyi va boshqalarni yaratishda qatnashgan.

Almaty Museum of Arts 10 060 kv.m maydonni egallagan ikki qavatli binodan tashkil topgan bo‘lib, u ikkita kontrast L-shaklidagi bloklardan iborat. Ulardan biri faqat Bavariyada qazib olinadigan yura davriga oid ohaktosh bilan qoplangan. Inshootning bu “tabiiy” qismi Olmaotani o‘rab turgan tog‘larga ishora qiladi. Ikkinchi blok zamonaviy shahar, uning dinamikasi va shiddatini ifodalovchi alyuminiy panellar bilan qoplangan.

Me’morlar muzey tashqi qiyofasining unga yaqin masofada joylashgan Olmaota teatrining (Almaty Theatre) yangi binosiga mos kelishini ham hisobga olishdi: kelishilgan masshtab, ranglar va shakllar to‘liq ansamblni yaratadi.

Fasad va intererni pardozlashda Corten po‘lati ishlatilgan, u vaqt o‘tishi bilan materialning zanglashini to‘xtatuvchi himoya qatlamiga ega.

“Qurilishda qimmat va chidamli materiallardan foydalandik. Chet eldan olib kelindi, shuning uchun ish uch yildan ortiq davom etdi. Bu biz uchun birinchi shunday katta qurilish. Odatda 12−18 oyda qurib bitkazamiz. Muzey juda mas’uliyatli loyiha bo‘ldi. Biz uni 30−50 yildan keyin qayta qurish kerak bo‘ladigan tarzda qurishni o‘zimizga ep ko‘rmadik”, — deydi Smagulov.

Binoning markaziy qismini Art Street (“San’at ko‘chasi”) — lobbi, atrium va tadbirlar o‘tkazish uchun maydoncha vazifalarini birlashtirgan 1112 kv.m uzunlikdagi maydon egallaydi. Uning vizual yechimida muhtasham Chorin kanonining shakllari va relefi o‘z aksini topgan. Juda yorug‘, baland shiftli (18 m) Art Street ko‘rgazma zallari, kafe va do‘konni bog‘laydi. Bu yerda Fernan Lejening “To‘tiqush tutgan ayollar” nomli katta sopol pannosi ham namoyish etiladi.

Muzeyning birinchi qavatida vaqtinchalik ko‘rgazmalar uchun “Sariarka” (520 kv.m) va doimiy ekspozitsiya uchun “Uli dala” (1000 kv.m dan ortiq) zallari joylashgan. 550 kv.m maydonni amerikalik haykaltarosh Richard Serraning “Chorraxa” san’at asari egallagan.

Ikkinchi qavatda dunyoga mashhur rassomlar Yayoi Kusama, Bill Viola va Anselm Kiferning asarlari joylashtirilgan. Shuningdek, bu yerda “Alatau” va “Al-Farobiy” zallari mavjud. “Al-Farobiy” zali 180 kv.m maydonli noyob transformatsiyalanadigan makon bo‘lib, uni turli tadbirlar va ko‘rgazmalarga moslashtirish mumkin.

Loyihada fond ombori, restavratsiya ustaxonasi va ma’rifiy dasturlar hamda mahorat darslari o‘tkaziladigan “Sheberxana” ijodiy makoni uchun xonalar ko‘zda tutilgan.

Muzeyning obodonlashtirilgan ko‘kalamzor hududida favvoralar va dam olish joylaridan tashqari, Nurlan Smagulov buyurtmasi asosida ALMA uchun yaratilgan uchta san’at asari o‘rnatilgan. Ularning mualliflari ham chet elliklar. Bular kataloniyalik Jaume Plensa, britaniyalik-nigeriyalik rassom Yinka Shonibare va polyak-nemis rassomi Aliciya Kvade.

Almaty Museum of Arts dastlabki tashrif buyuruvchilarni ikkita yirik ko‘rgazma bilan kutib oldi. QONAQTAR (“Mehmonlar”) ekspozitsiyasini muzeyning bosh kuratori Inga Latse tayyorlagan. U ALMA kolleksiyasidan rangtasvir, grafika, linogravyura, haykaltaroshlik va installyatsiyalar, video-artni o‘z ichiga oladi. Asarlar 1940-yillardan to hozirgi kungacha bo‘lgan davrni qamrab oladi.

Ko‘rgazmaning asosiy mavzusi — xalqning qadimiy ko‘chmanchilik urf-odatlaridan kelib chiqqan va Qozog‘iston madaniy kodining muhim qismi bo‘lgan mehmondo‘stlik an’analaridir. Yondosh mavzu esa nafaqat mamlakatning, balki butun mintaqaning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatgan ichki va tashqi migratsiya masalasi.

Ko‘rgazmadagi asosiy rasmlar ikkita: Qozog‘istondagi birinchi professional rassom ayol Aysha Galimbayevaning “Cho‘ponlar to‘yi” (1965) hamda qozoq oltmishinchi yillar avlodining yetakchi vakili, mahalliy madaniyatga asoslangan, lekin jahon badiiy oqimlariga ochiq bo‘lgan milliy vizual tilni ishlab chiqqan rassom Solihiddin Aytbayevning “Qo‘riq yerda. Tushlik” (1960-yillar) asari.

Birinchi asar ekspozitsiyaning mehmondo‘stlik g‘oyasi ustuvor bo‘lgan qismining kayfiyati va mazmunini belgilaydi. Bu yerdan taom tayyorlash va boshqa kundalik yumushlar, bayramlar, xalq sayillari va oilaviy tantanalar, do‘stlik, ularning doimiy hamrohi bo‘lgan musiqaga bag‘ishlangan ko‘plab suratlar joy olgan.

“Qo‘riq yerda. Tushlik” asari ixtiyoriy va majburiy ko‘chish haqidagi suhbatga ohang beradi. Aytbayev qishloq xo‘jaligini kengaytirish bo‘yicha keng ko‘lamli sovet kampaniyasi — qo‘riq yerlarni o‘zlashtirish mavzusiga murojaat qiladi. Bu jarayon Qozog‘iston bo‘ylab odamlarning ommaviy ko‘chirilishi bilan birga kechgan (1954−1965).

Bu qismdagi asosiy obrazlardan biri — dasht. Uning ataylab optimistik tasvirdan xavotirli, sirli ko‘rinishga o‘zgarishiga qarab, rassomlarning sovet davridagi yorqin romantizmdan postsovet davri noaniqligiga qanday o‘tganini kuzatish mumkin.

Ekspozitsiya Qozog‘iston san’atining asosiy vakillaridan tashqari, Markaziy Osiyoning zamonaviy rassomlari, jumladan, Dilyara Qaipova (O‘zbekiston) va Chingiz Aydarov (Qirg‘iziston) bilan ham tanishtiradi.

QONAQTAR ko‘rgazmasi 2027-yil avgustgacha namoyish qilindi.

“Men hammasini tushunaman” (18+) — Markaziy Osiyo zamonaviy san’atida nom qozongan qozog‘istonlik rassom Almagul Menlibayevaning birinchi keng qamrovli retrospektivasidir. Bangkokdagi (Tailand) Jim Tompson san’at markazining badiiy rahbari Gridtiya Gavivong kuratorligidagi ko‘rgazmada Menlibayevaning 1980-yillarning oxiridan hozirgi kungacha bo‘lgan ijodiy yo‘lini namoyish etiladi.

Qiziqarli va boy xronologik sharhda kamida ikkita syujet chizig‘ini ajratib ko‘rsatish mumkin. Ulardan biri “namunali sovet qizi”dan erksevar, qolip va cheklovlarni tan olmaydigan isyonkor qizning shakllanishi haqida hikoya qiladi. Boshqasi esa Olmaotaning 90 yillardagi madaniy hayotiga “Yashil uchburchak” hippi kommunasi kabi norasmiy jamoalar bilan sho‘ng‘iydi. Aynan shu muhit “pank-romantik shamanizm” oqimining paydo bo‘lishiga zamin yaratdi. Menlibayevaning ta’rifiga ko‘ra, bu oqim “mistik qozoq san’atining qadimiy an’analarini transavangard haqida biladigan, lekin hech qanday oqimga qo‘shilishni istamaydigan, faqat o‘z shaxsiy tajribasidan foydalanib, o‘ziga qiziq bo‘lgan narsalarnigina amalga oshiradigan panklarning erkin izlanishlari bilan uyg‘unlashtiradi”.

Almagul Menlibayevaga hamma narsa qiziq: 90 yillarga xos namat bilan ishlash, rangtasvir va grafikadan tortib, 2000-yillarning boshida Olmaotadan Berlinga ko‘chib o‘tgandan so‘ng e’tibor qaratgani fotografiya, performans va video-artgacha. Rassom o‘z san’atida feminizm, ekologiya, o‘ziga xoslik siyosati va Markaziy Osiyo mifologiyasi mavzulariga murojaat qiladi.

Menlibayeva o‘z asarlarini afsonalar, tarix va shaxsiy tajribadan yaratgani kabi, kurator ham ko‘rgazma bilan o‘zaro aloqada bo‘ladi — Gavivong unga video va foto loyihalar to‘plamlarini, noyob arxiv materiallarini: bolalar rasmlari, faxriy yorliqlar, fotosuratlar, gazeta qirqimlarini kiritadi.

Ko‘rgazma ketma-ket keladigan ikki qismdan iborat.

Birinchisi 2026-yil yanvarigacha ochiq. U Markaziy Osiyoning ramziy manzaralariga: Dashtlar, Xo‘ja Ahmad Yassaviy maqbarasi, Orol dengizi va qadimiy Movarounnahr hududiga bag‘ishlangan. Bu joylar “Oysha bibi kapalaklari” va “Transoksiana tushlari” video asarlarida qayta talqin etilgan. Bo‘limni Semipalatinskdagi yadro poligonining fojiali merosini o‘rganuvchi “Kurchatov 22” video installyatsiyasi yakunlaydi.

2026-yil fevral oyidan boshlab ko‘rgazmaning ikkinchi qismi tomoshabinlarga taqdim etiladi. U Qozog‘istonning geosiyosiy makonlari va xotira joylariga nazar tashlaydi. “Chiqish” videosi Qarag‘anda yaqinidagi Stalin lagerlari xarobalarida suratga olingan, “Qo‘zichoqlar uchun sut” esa ko‘chmanchi an’analarning barqarorligi haqida mulohaza yuritadi. Ko‘rgazmani XV asrda yashagan samarqandlik astronomga bag‘ishlangan “Ulug‘bek” monumental asari yakunlab beradi.

Almaty Museum of Arts — to‘plamida dunyoga mashhur rassomlarning asarlari mavjud bo‘lgan Markaziy Osiyodagi birinchi va hozircha yagona muzey. Ulkan haykallar va installyatsiyalar nafaqat ichki xonalarda, balki binoga tutash hududda ham joylashgan bo‘lib, uning madaniy muassasa ekaniga ishora qiladi.

Ko‘chada uchta art-obyekt o‘rnatilgan. “Prepozitsiya”ni yaratishga berlinlik rassom Alisiya Kvadeni Mang‘istaudagi “sharlar vodiysi” deb nomlanuvchi Torish jarligidagi manzara ilhomlantirgan. 16 ta ulkan tosh shar va metall qurilmadan iborat kompozitsiya fazo, tortishish kuchi va insonning koinotdagi o‘rni haqidagi shoirona mulohazani ifodalaydi.

Britaniyalik-nigeriyalik rassom Yinka Shonibare muzey uchun 8 metrli “Shamol haykali”ni yaratdi, u hilpirayotgan yelkanni eslatadi. Uning yuzasi qo‘l ishi yordamida Afrika ankara matolaridan ilhomlangan yorqin naqshlar bilan bezatilgan bo‘lib, muallif ularni Afrika o‘ziga xosligi va uning mustamlaka o‘tmishi ramzi sifatida qo‘llaydi.

Shamol Shonibare — uchun harakat va ko‘chish ramzi. Inson yo‘lga chiqar ekan, o‘zi bilan nafaqat buyumlarni, balki odatlar, dunyoqarash va madaniyatni ham olib ketadi. Bular vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib, atrof-muhitga ta’sir ko‘rsatadi.

Ispaniyalik haykaltarosh Jaume Plensaning ulug‘vor “Nades” asari Al-Farobiy va Nazarboyev shohko‘chalari chorrahasida o‘rnatilgan. An’anaviy qozoqcha soch o‘rimli qizning 12 metrlik portreti yumuq ko‘zlari tufayli qisqa vaqt ichida memlarga sabab bo‘lib ulgurdi- ijtimoiy tarmoqlarda u chorrahadagi tirbandlikdan charchagan, deb hazil qilishmoqda. Haykal shovqinli shahar o‘rtasida ba’zan to‘xtab, o‘zingizga bir lahzalik sukut had’ya etish qanchalik muhimligini eslatgani bilan ko‘pchilik olmaotaliklar qalbidan joy oldi.

Muzey tomi ostida joylashtirilgan eng katta asar zamonaviy haykaltaroshlarning eng mashhurlaridan biri, o‘tgan yili vafot etgan amerikalik Richard Serraning (1938−2024) “Chorraha” asari bo‘lib, u ijodkorning so‘nggi asaridir. Umumiy og‘irligi 155 tonna bo‘lgan zang effekti berilgan egilgan po‘lat listlardan yasalgan yirik installyatsiya tomoshabinlarga sayr qilish taklif etiladigan labirintning bir qismini eslatadi.

Asar bilan o‘zaro ta’sir Serra ijodini tushunishning kalitidir. Haykaltaroshning asosiy mavzusi har doim harakat bo‘lgan. Installyatsiya o‘zining dinamik shakli bilan harakatni nafaqat ifodalaydi, balki ichkarisida bo‘lganlar yordamida uni yaratadi ham.

Nemis rassomi Anselm Kifer o‘zining “Bu asarlar yonib ketganda, nihoyat oz bo‘lsa-da yorug‘lik baxsh etadi” nomli ulkan polotnosini birinchi marta 2022-yilda Venetsiya biyennalesida Palazzo Ducale ko‘rgazmasida namoyish etgan. Uni o‘sha yerda Nurlan Smagulov ham ko‘rgan va sotib olgan.

Kifer asarning nomini venetsiyalik faylasuf Andrea Emodan vayronagarchilik — bu yakun emas, balki yangi boshlanish, degan g‘oya bilan birga olgan.

Polotnodan chiqib turgan yondirilgan kitoblar Rey Bredberining “Farengeyt bo‘yicha 451 daraja” antiutopiyasi bilan bevosita bog‘liqlikni keltirib chiqaradi. Rassom ularni urushlarning mohiyatini tushuntiruvchi va insoniyatni tarix takrorlanishga mahkum ekanligi haqida ogohlantiruvchi xotira tashuvchilari sifatida ko‘radi.

Kifer nafaqat muqarrar halokat hissini yaratadi, balki uni tomoshabinlar oldida ayon qiladi. Faqat tasvirlangan qiyomatga nisbatan tinch hozirgi zamondan nazar tashlashgina insoniyatning to‘xtab, vayron qilish emas, balki yaratish yo‘lini tanlashga qodir ekanligiga umid uyg‘otadi.

Muzey kolleksiyasidagi zamonaviy san’at yo‘nalishi sifatida video-art amerikalik rassom, media san’atining asoschilaridan biri Bill Violaning (1951−2024) “Bekatlar” (18+) installyatsiyasi bilan taqdim etilgan. Beshta video-proyeksiyali ekran va beshta qora granit plitalardan iborat asar bilan tanishish mutlaq qorong‘u xonada o‘tkaziladi.

“Bekatlar” — XIII asr so‘fiy mutafakkiri Jaloliddin Rumiy she’riyatiga hamohang bo‘lgan ruhlarning sayohati haqidagi mulohazadir. Viola shoirning “Mahzun bo‘lma. Yo‘qotgan narsang boshqa shaklda qaytib keladi”, degan fikrini ekranlarda gavdalantiradi. Tomoshabinlar suvdagi yalang‘och inson tanalarining hayot va o‘lim oralig‘ini ifodalovchi meditativ harakatini kuzatadilar.

Jismoniy va ruhiy aloqani video-proyeksiyalar aks ettirilgan granit plitalar tasvirlashga yordam beradi. Ular aylanma bo‘lib, bu o‘z navbatida, installyatsiyadagi qayta tug‘ilish mavzusini ochib beradi. Har safar tanalar suvga tushganda, fazoda shovqin eshitiladi, bu esa tomoshabinlarni inson hayotining o‘tkinchi siklini sokin kuzatish holatidan chiqaradi.

Muzey kolleksiyasining xorijiy qismi bilan tanishish hozirda yashayotgan rassomlar orasida eng mashhur va qimmatlisi bo‘lgan yapon rassomi Yayoi Kusamaning “Muhabbat chorlaydi” nomli ko‘zguli installyatsiyasi joylashgan xona bilan yakunlanadi. Dunyo unga rang-barang yoki bir xil rangdagi nuqtali naqshlari uchun “nuqtalar qirolichasi” unvonini bergan. Bu uslub bolaligida paydo bo‘lgan — 10 yoshidan Kusama yorug‘lik chaqnashlari va nuqtalar bilan kechadigan gallyutsinatsiyalar va vasvasadan aziyat chekkan. Psixiatr maslahati bilan ulardan qutulish uchun ko‘rganlarini chiza boshlagan.

Rassom bo‘lish istagi uni AQShga yetaklagan, u yerda Yayoi Kusamaning syurrealistik ijodi katta qiziqish uyg‘otgan. U rangtasvirdan haykaltaroshlik va installyatsiyalarga o‘tgan, ularda ichki qo‘rquvlari va vasvasalari aks etgan.

Kichik shakllar yetarli bo‘lmagach, rassom makon va chegaralar bilan ishlay boshlagan. Shunday qilib, “chegarasiz dunyolar” — nuqtali immersiv ko‘zgu xonalar va boshqa o‘ziga xos elementlar: qovoqlar, paypaslagichlar paydo bo‘lgan. ALMA`da taqdim etilgan “Muhabbat chorlaydi” (2013) installyatsiyasi shulardan biridir. Kusamaning boshqa “dunyolari”dan uni ovoz jo‘rligining mavjudligi ajratib turadi — xonaga tashrif buyurganlar rassomning o‘zi yozgan she’rini yapon tilida o‘qiyotgan ovozini eshitadilar.

ALMA o‘zini ochiq va ommabop muzey sifatida namoyon etadi. Bu narx siyosatida aks etgan: oddiy chipta narxi 2000 tenge (3,6 dollar yoki 45 ming so‘m), imtiyozli (maktab o‘quvchilari, talabalar, nafaqaxo‘rlar va ko‘p bolali oilalar uchun / tasdiqlovchi hujjatlar taqdim etilganda) — 500 tenge (1 dollardan kam yoki 11 ming so‘m). 7 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun kirish bepul.

Chiptalarni Almaty Museum of Arts rasmiy saytidan xarid qilish mumkin.

Muzey haftada olti kun ochiq: seshanbadan yakshanbagacha. Ish vaqti: 11:00 dan 20:00 gacha. Bayram kunlari jadval o‘zgarishi mumkin.