“Qaysi qo‘shiqni qo‘yib beray?”, — so‘raydi 20 yildan buyon haydovchilik qiladigan Zubayda Yo‘ldosheva orqa o‘rindiqdagi yo‘lovchisiga ko‘zgudan qarab. Sal vaqt o‘tib, gap gapga, kulgi va dardlashuvga ulangach, ashula quloqqa kirmay ham qo‘yadi. Suhbat qizib, masofa qisqargandek bo‘ladi.

Yillar davomida o‘z yo‘lovchilarning ko‘pi bilan opa-singildek yaqin bo‘lib ketgan bu ayol hozir asosan yuk tashish bilan shug‘ullanadi. Lekin o‘sha eski qadrdonlaridan birortasi qo‘ng‘iroq qilib, eltib qo‘yishini so‘ragudek bo‘lsa, darrov yo‘lga chiqadi.

O‘zbekistonning gaz va elektr ta’minoti uzluksiz muammoga aylangan hududlaridagi aholi uchun qish ertaklarda tasvirlanganidek “kumush” va “oppoq” emas. Yoz tugab ulgurmasidan tezak, o‘tin va ko‘mir singari vositalari g‘amlanadigan, pechka-yu sandal kabi qalqonlar shaylanadigan, shuncha hozirlikka qaramay, baribir yoqimsiz fasl u.

Qahraton faslning kattayu kichik birdek qatnashuvchi “sovuq janglari”da, ayniqsa, murg‘ak bolalar va ularning onalari ko‘proq jabr chekadi. Zimmasida shundoq ham bir dunyo ishi bor ayollarning ishi elektr toki va gaz yo‘qligi bois yanada og‘irlashadi.

Sovuqdagi bunday imkonsizlik yo molda, yoki jonda o‘zidan qandaydir iz qoldiradi. Xuddi qo‘qonlik Zubayda Yo‘ldosheva bilan bundan 53 yil ilgari yuz bergani kabi.

Nogironlik, ayniqsa, qishloqdagi xotin-qizlar uchun oson emas deb hisoblaydigan Zubayda opa bolaligida tushkunlikka tushganida otasi Solijon Yo‘ldoshevning: “Boshqalarning emas, mening gaplarimga quloq sol — mening qizim kuchli va hamma narsa qo‘lidan keladi”, — degan gaplaridan kuch oladi.

“O‘zi bilan birga olib yurishga hech erinmaydigan otam vaqti-vaqti bilan ustozlarim bilan uchrashib: „Qizim uchun nima qilib beray?“, deb so‘rar, menga esa doim yaxshi o‘qishim kerakligini uqtirardi. Ustozlarimning aksariyati ham men uchun ta’lim eng katta najotligini ta’kidlar, lekin ular orasida: „Baribir uyda o‘tirasan-ku, o‘qib nima qilasan?“, deydiganlari ham topilardi”, — deydi u.

Bir joyga mixlanib qolmasligi kerakligini yaxshi bilgan Zubayda Yo‘ldoshevaning o‘zi esa tezroq katta bo‘lishni xohlardi. Chunki protezdan foydalana boshlash uchun suyaklarning o‘sishdan to‘xtashini kutish kerak edi.

U intiqib kutgan kunlar 8-sinfdaligida keladi. Toshkentdan keltirilgan “mo‘’jiza”ni ilk bir kiyib ko‘rganida, u bosh qahramoni protezdan foydalanadigan “Mayura” nomli hind filmini eslaydi.

“Protezga moslashgach, dadam olib bergan bejirim poyabzalimni kiyib, maktabga borganman. Ertalabki lineykada sinfdoshlarimning menga qadalgan nigohi, „Oyoqlari o‘sibdi! Oyoq yasatib kelibdi!“ degan pichir-pichirlar hamon esimda. Lekin men ularga parvo ham qilmaganman. Chunki men o‘z quvonchimdan masrur, protez menga go‘yo qanot bergandek — xayolan parvoz qilardim”, — deb eslaydi Zubayda opa.

39-maktabni tamomlagach, Zubayda opa Farg‘onadagi Ijtimoiy ta’minot texnikumida chevarlik sir-asrorlarini o‘rganadi. Aynan o‘sha yerda u taqdiri o‘zinikiga o‘xshash — sandal sabab kuyib, majruh bo‘lib qolgan “ayoz qurbonlari” — xotin-qizlar ko‘pligiga guvohi bo‘ladi.

Trikotaj fabrikasida ish boshlagach, ish joyida nogironligi bor shaxs bo‘lgani uchungina birinchi marta adolatsizlikka duch keladi.

Zubayda Yo‘ldosheva 24 yoshida oila qurgan, ammo zo‘ravonlik tufayli turmushi uzoqqa bormagan. Jismoniy va ruhiy xo‘rliklarga chidolmay, o‘zi va tug‘ilajak farzandining kelajagini o‘ylab, 4−5 oydan keyin ajrashishga qaror qilgan.

“Ikki farzandim bor. To‘ng‘ichimga homiladorligimda „nogiron tug‘adi bu, oldirib tashlasa-chi“ degandek gaplarni ko‘p eshitganman. Shungami, ko‘zim yorib, hushimga kelishim bilan shifokorlardan bolamning jismoniy ahvoli haqida so‘raganman. „Ko‘zim bilan ko‘ray, olib keling!“ deya iltimos qilganman”, — deydi u.

Farzandli bo‘lgach, Zubayda opa hayotida yangi bir sahifa ochish maqsadida Toshkent tomon yo‘l oladi. Poytaxtda ham tikuvchilik bo‘yicha o‘qib, malakasini oshiradi. Mehnatdan qochmaydi, boshqa sohalarda ham ishlab ko‘radi: bozorda sotuvchilik qiladi, tamaddixonalaru sinfxonalarni saranjomlab, o‘z kunini ko‘rishga, birovga ortiqcha yuk bo‘lmaslikka harakat qiladi. “Prava”ga ham o‘qiydi.

Opaning haydovchiga aylanishiga, ma’lum ma’noda, farzandi sababchi. Buvisining tarbiyasini olsin, deya qizini Farg‘onadagi oliygohga o‘qishga kiritgan Zubayda Yo‘ldosheva uni ko‘rishga borganida yo‘l-yo‘lakay kira ham qila boshlaydi. Bu ish daromaddan tashqari zavq ham bergani uchun shu kasbni mahkam ushlaydi.

Shu tariqa “Toshkent — Qo‘qon” yo‘nalishining taxminan 295 kilometrlik masofasini kuniga ikki-uch marta bosib o‘tgan paytlari ham bo‘ladi. Ishi yurishib, Nexia’si Cobalt, Cobalt esa Tracker’ga aylanadi.

Zubayda opa hozir vodiyga haftasiga uch yo to‘rt marta qatnaydi, xolos. Qo‘qondagi yumshoq mebel, stol-stul, oshxona jihozlari yasaydigan mebelchilar bilan hamkorlik qiladi, ularga poytaxtdan kerakli asbob-uskunalarni yetkazib beradi.

Zubayda Yo‘ldosheva 2022-yili O‘zbekiston prezidenti tomonidan “Jasorat” medali bilan taqdirlangan. Bunga karantin payti Toshkentning Chilonzor tumani Katta Xirmontepa mahallasi sobiq raisi bilan sodir bo‘lgan mashmasha sabab bo‘lgan.

Hammasi tuman hokimligi xodimining: “Karantin vaqti nogironlik uchun davlatdan 500 ming so‘mdan pul olgan ekansiz-a?”, degan qo‘ng‘irog‘idan boshlangan. Bu suhbatdan uch oy avval mahalla idorasi taklif qilgan moddiy yordamni rad etgan Zubayda opa bu yangilikdan hayratini yashirolmay, mahalla raisiga uchraydi.

Undan nega yolg‘on hisobot tayyorlangani so‘raydi, shu yolg‘on sabab u o‘zi olmagan pulni olganga chiqib qolganini aytadi. Ma’lum bo‘lishicha, “Zubayda Yo‘ldosheva oldi” deb hisobot qilingan pul aslida sog‘lom mahalladoshga berilgan. Opa raisdan vaziyatni tushuntirib berishni talab qiladi. Suhbat tortishuvga aylana boshlagach, Zubayda opa o‘z haqiqatini yuzaga chiqarish uchun jarayonni diktofonga yozib oladi.

Shu voqeadan ko‘p o‘tmay, hokimlik xodimi yana aloqaga chiqib, uni tuman hokimligiga taklif qiladi. O‘shanda Chilonzor hokimi bilan birinchi marta tanishgan Zubayda opa unga butun vaziyatni tushuntiradi, diktofondagi yozuvni qo‘yib beradi.

Haydovchilik — erkaklar kasbi, degan stereotipni yo‘qqa chiqargan jasoratli Zubayda opa inson hech qachon o‘z orzu va maqsadlaridan kechmasligi, ularga erishish uchun qalbini ezguliklar bilan to‘yintirishi kerakligiga ishonadi.

“Qalb majruh bo‘lsa, yashashdan ma’no yo‘q — hayot o‘z rangini yo‘qotadi”, — deb hisoblaydi u.