Тошкентдан Нукусга парвоз 1,5 соат, кейин Afisha Media ва Uzum Market жамоаси таксида Манғит шаҳрига бир соатда етиб боради. Қорақалпоғистоннинг Туркманистон билан чегарадош шаҳри Ўзбекистоннинг ўрганилмаган жойлари махсус лойиҳаси доирасидаги учинчи локация ҳисобланади.
Манғит Амударёнинг чап қирғоғида ва Нукусдан 85 км узоқликда жойлашган. Шаҳарда пахта тозалаш заводи, йигирув ва тикувчилик комбинатлари ва Манғит ГЭС мавжуд.
Манғит Амударёнинг чап қирғоғида ва Нукусдан 85 км узоқликда жойлашган. Шаҳарда пахта тозалаш заводи, йигирув ва тикувчилик комбинатлари ва Манғит ГЭС мавжуд.
Манғит тарихи қадимги даврларга бориб тақалади, бу ерлар кўчманчи ва ўтроқ халқлар кенг ҳудудларининг бир қисми бўлган. «Манғит» номининг ўзи минтақа тарихида муҳим роль ўйнаган туркий қабилалардан бири бўлган манғитлар билан боғлиқ.
Бир вақтлар бу ердан Ўрта Осиёни дунёнинг бошқа қисмлари билан боғлайдиган савдо йўллари ўтган. Карвонлар ўзлари билан нафақат товарлар, балки маданиятларни ҳам олиб ўтган, бу эса Манғитни цивилизацияларнинг муҳим кесишиш нуқтасига айлантирган.
Замонавий Манғит 1957 йил 18 декабрда расман ташкил этилган ва 1973 йилда қишлоқ хўжалигини ривожлантириш билан боғлиқ шаҳар сифатида шаҳар мақомини олган. Бугунги кунда ҳам асосий эътибор минтақанинг бош тармоқларидан бири бўлиб қолаётган пахтачиликка қаратилган.
Замонавий Манғит 1957 йил 18 декабрда расман ташкил этилган ва 1973 йилда қишлоқ хўжалигини ривожлантириш билан боғлиқ шаҳар сифатида шаҳар мақомини олган. Бугунги кунда ҳам асосий эътибор минтақанинг бош тармоқларидан бири бўлиб қолаётган пахтачиликка қаратилган.
Манғит тарихи
«Кекса авлодда шундай одат борки, биз қариялар билан қаерда учрашмайлик, қандай тадбир уюштирмайлик, кечаги ва бугунги кунни доимо эслаймиз, қиёслаймиз. Масалан, Манғит буюк ўзбек улусларининг катта уруғларидан бирининг номи билан аталган.
Унинг яқинида Кичик Қипчоқ шаҳарчаси жойлашган. Тахминан 10 йил олдин Манғит кўзга ташланмайдиган шаҳарча эди, сўнгги 7-8 йил ичида у шунчалик ўзгардики, бу ерда анчадан бери бўлмаган одам ҳозир жуда ҳайрон қолади. Боғлар пайдо бўлди, кўп қаватли уйлар қурилди, барча кўчалар асфальтланди».
Унинг яқинида Кичик Қипчоқ шаҳарчаси жойлашган. Тахминан 10 йил олдин Манғит кўзга ташланмайдиган шаҳарча эди, сўнгги 7-8 йил ичида у шунчалик ўзгардики, бу ерда анчадан бери бўлмаган одам ҳозир жуда ҳайрон қолади. Боғлар пайдо бўлди, кўп қаватли уйлар қурилди, барча кўчалар асфальтланди».
Бекман ота
Раис Манғит аҳолиси билан билим ва тажриба алмашиш эҳтиёжини сезаётганини айтди. Унинг олдига одамлар келиб, ўзлари билан 3-4 тадан китоб олиб келишади ва бунинг эвазига шунча миқдорда китоб олишади:
Жамоага Тошкентда шаҳарнинг таниқли одами, Амударё туманидаги «Нуроний» жамғармаси раиси Бекман ота билан учрашишни маслаҳат беришди.
«Карма — Хоразмнинг миллий таоми бўлиб, фақат байрамларда тайёрланади. Гўшт, пиёз, сабзи ва гуручдан иборат. Дастлаб гўшт, пиёз ва сомонча қилинган сабзи навбатма-навбат қовурилади, уларни кўпроқ қолдириш керак. Кейин ҳаммаси сув билан тўлдирилади ва бир мунча вақт қайнатилади. Ҳаммасига зираворлар қўшилади, шундан сўнг гуруч қўшилади ва гуруч даражасидан 5-10 см юқори сув қуйилади.
Олов даражаси оширилиб, сув буғланиши билан барча ингредиентлар доимий равишда аралаштирилади. Сув гуруч даражасига етиши билан идиш қопқоғи билан зич ёпилади ва паст оловда пиширилади. Катта лаганларда тайёр таом тортилади», – дейди маҳаллий аҳоли вакили Акмал ака.
Олов даражаси оширилиб, сув буғланиши билан барча ингредиентлар доимий равишда аралаштирилади. Сув гуруч даражасига етиши билан идиш қопқоғи билан зич ёпилади ва паст оловда пиширилади. Катта лаганларда тайёр таом тортилади», – дейди маҳаллий аҳоли вакили Акмал ака.
Карма
Аҳоли билан суҳбат давомида маълум бўлдики, Манғит фақат шу ерда тайёрланадиган «карма» таоми билан ҳам машҳур.
Зардуштийликнинг энг қадимги ёдгорлиги — Чилпиқ қалъасининг ёши 2200 йилдан ортиқ. Чилпиқ - табиий юмалоқ тепаликнинг тепасида жойлашган, баландлиги 15 метр ва диаметри 65 метр бўлган томсиз думалоқ минора. Зардуштийлар ундан ўлганларни кўмиш учун фойдаланган. Қолганлари минорада йиртқич қушларга ем бўлиш учун қолдирилган. Кейинчалик суяклар тупроққа кўмилган сопол идишлар — оссуарийларга тўпланган. Ушбу дафн усули зардуштийлик фалсафаси билан боғлиқ бўлиб, у ўликлар чириги билан ерни булғашни тақиқлаган.
Чилпиқ
Бу ерда жамоа кэмпер — ғилдиракли уйда бутун Осиё бўйлаб саёҳат қилаётган австриялик сайёҳлар — Том ва Стефани билан танишди. Зардуштийлик ёдгорлиги ёнида улардан бошқа ҳеч ким йўқ эди, чунки сайёҳлик мавсуми тугаганди. Уларнинг сўзларига кўра, германиялик дўстлари уларга бу диққатга сазовор жойни тавсия қилган:
«Биз Орол денгизида, Мўйноқда бўлдик. Қуруқ қум остида қайиқларни кўриш жуда қайғули эди. Бу жой, Чилпиқ минораси 2000 йилдан ортиқ вақтдан бери мавжудлигига ишониш қийин».
Дастлаб минорага тепаликда ўйиб ясалган зинали 20 метрлик зинапоя олиб борилган. Минора пойдеворидан дарё томонга ўтиш йўли бўлган. Минора атрофида ва унинг ичида сопол ва тош оссуарийлар топилган бўлиб, уларнинг баъзиларини бугун Нукус ва Тошкент музейларида кўриш мумкин.
Реклама ҳуқуқлари асосида.
Бу ерларга араблар келгач, минора қайта қурилган, кейин эса IХ-X асрларда Қадимги Хоразм гуллаб-яшнаган даврда қайта қурилган. Бир қатор тадқиқотчиларнинг фикрича, хоразмликлар Чилпиқдан Хоразмшоҳлар давлатининг бошқа қалъалари қаторида сигнал ва мудофаа минораси сифатида фойдаланган. Чилпиқ Қорақалпоғистоннинг энг ёрқин диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, унинг тасвири ҳатто республика гербига ҳам туширилган.
